Харыалык моноксида
(Мантан: Угаардаах гаас көстө)
Харыалык моноксида (химия формулата CO) диэн өҥө уонна сыта суох гаас. Моль маассата 28 g/mol, салгынтан чэпчэки. Сүрүннээн ситэ үрэйиллибэтэх органика тобохторуттан уонна биомасса умайыытыттан үөскээн тахсар. Киһи харыалык моноксидын тыыннаҕына тыҥатыттан хаанынан тарҕанан барар. Гемоглобинныын булкуһан карбоксигемоглобин буолар. Карбоксигемоглобин киһи хааныгар концентрациятын нормата 0-3%. Бу норматтан таҕыстаҕына сүһүрэн өлүөххэ сөп.