Тува судаарыстыбаннай университета

Тува судаарыстыбаннай университета (ТувГУ) (2011 сыллаахха диэри — Тыва судаарыстыбаннай университета) (тув. Тываның күрүне университеди) — Тыва Өрөспүүбүлүкэтин саамай улахан үөрэҕин кыһата, Кызыл куоракка баар.

Устуоруйата

Тува судаарыстыбаннай университета -- Тыва өрөспүүбүлүкэтин соҕотох үрдүк үөрэҕин кыһата. 1995 сыллаахха балаҕан ыйын 30 күнүгэр Арассыыйа Бэрэсидьиэнин Ыйааҕынан төрүттэммитэ. Университет оччолорго Кызыл куоракка баар Кызыллааҕы судаарыстыбаннай педогогическай институту уонна Красноярскайдааҕы политехническай институт, Красноярскайдааҕы судаарыстыбаннай аргарнай университет филиалларын холбообуттарын түмүгэр үөскээбитэ. Ити үөрэх кыһаларын үөрэтэр-сайыннарар кыаҕа барыта биир сиргэ түмүллүбүтүн түмүгэр, өрөспүүбүлүкэни үрдүк таһымнаах каадырдарынан хааччыйар кыах үөскээбитэ. 1995 сылтан 2011 сыллаахха диэри универститет Тыва судаарыстыбаннай университета дэнэр.

Университет структурата улахан. Ол иһигэр киирэллэр: Кызыллааҕы педогогическай институт, Идэтийиини уларытыы уонна каадыр таһымын үрдэтэр институт, Үрдүк үөрэх иннинээҕи үөрэх института, Кызыллааҕы педогогическай колледж, тоҕус араас факультет, түөрт уон биир кафедра, түмэл комплекса, Ботаническай сад, ааҕар саалалаах билим бибилэтиэкэтэ, информационнай-аналитическай киин, Доруобуйа киинэ, харбыыс бассыайын, успуорт саалалара, о.д.а.

Ректордар

Тува судаарыстыбаннай университетын бастакы ректорынан 1995 сыллаахха математика билим хандьыдаата, дассыан, Арассыыйа үтүөлээх учуутала Бузур-оол Орлан Базырович анаммыта.

1999-2009 сыллардаахха ТувГУ ректорынан биология билимин дуоктара, бэрэпиэссэр Дубровскай Николай Григорьевич үлэлээбитэ.

2009-2014 сыллардаахха ТувГУ ректорынан биология билимин дуоктара, бэрэпиэссэр, Тыва Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх үлэһитэ Ондар Сергей Октяевич үлэлээбитэ.

Күн бүгүн ректорынан бөлүһүөпүйэ билимин дуоктара, бэрэпиэссэр, Тыва Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах үлэһитэ Ольга Матпаевна Хомушку үлэдиир.

Структурата

Күн бүгүн ТувГУ 11 факультеттаах.

• Естественно-географическай. Университет биир саамай кырдьаҕас факульетата. Урут аргобоилогическай дэнэрэ. 1963 сыллаахха аан бастаан арыллан, устудьуоннары үөрэххэ ылбыта.
• Устуоруйа факультета. ТувГУ-га анаан-минээн устуоруктары үөрэтэр факультет бэрт өр кэм устата суох этэ. Ол оннугар естественно-географическай факультет иһинэн "устуоруйа уонна география учууталларын" бэлэмниир салаа баара. Туспа факультет быһыытынан 1994 сыллаахха биирдэ эрэ арыллыбыта.
• Экэниэмикэ факультета. Бу факультет историята Кызылга 1974 сыллаахха Красноярскайдааҕы политехническай институт арыллыаҕыттан саҕаланар. 1995 сыллаахха инженернэй факультет иһинэн кафедра быһыытынан үлэлээн баран, 1999 сыллаахха туспа факультет буолбута.
• Инженерно-техническай факультет. Эмиэ 1974 с. Красноярская институтун филиалын салаатыгар арыллан баран, 1995 с. туспа факультет буолбута.
• Тыа хаһаайыстыбатын факультета. .
• Физика-математика факультета.
• Физкультура уонна успуорт факультета.
• Филология факультета.
• Кызыллааҕы педагогическай колледж.
• Кызыллааөы педагогический институт.
• Юридическай факультет.
• Идэтийиини уларытыы уонна каадыр таһымын үрдэтэр институт.
• Үрдүк үөрэх иннинээҕи үөрэх института.

Ректордар

• А. А. Селеменов — 1951—1959 сс.
• А. Ч. Кунаа — 1959—1965 сс.
• Х. С. Алдын-оол — 1965—1979 сс.
• Х.О. Ондар — 1979—1987 сс.
• А.В. Набатов — 1987—1994 сс.
• О. Б. Бузур-оол — 1994—1999 сс.
• Н. Г. Дубровский — 1999—2008 сс.
• С. О. Ондар — 2008—2014 сс.
• О. М. Хомушку — 2014 с.

Бэчээккэ үлэтэ

"Вестник Тувинского государственного университета"

2009 сыллаахха тэриллэн тахсыбыта. Сылга түөрт төгүл, түөрт выпуһунан тахсар.

1 выпуск. Социальнай уонна гуманитарнай билимнэр.

2 выпуск. Айылҕа-георгафия уонна тыа хаһаайыстыбатын билимнэрэ.

3 выпуск. Тэхиниичэскэй уонна физика-математика билимнэрэ.

4 выпуск. Педагогика билимэ.

Сигэлэр

• Официальный сайт Тувинского государственного университета Архыыптаммыт 2014, Тохсунньу 15 күнүгэр.