Теннис
 US Open диэн Grand Slam турнира. | |
| Үрдүк салалтата | Омуктар икки ардыларынааҕы Теннис Федерацията |
|---|---|
| Аан бастаан оонньонуута | 19с үйэ |
| Характеристикалара | |
| Таарыйсыы | Суох |
| Хамаанда кыттааччылара | Соҕотох эбэтэр паараласпыт |
| Категорията | Racquet sport |
| Мөкүчүгэ | Теннис мөкөчүгэ |
| Олимпик | 1896-1924, 1988-билигин |
Теннис диэн икки эбэтэр түөрт оонньооччу спорда. Хас биирдии оонньооччу мөкүчүгү ракетканан саайан утары оонньооччу кордугар түhэрэ сатыыр.
Аныгы теннис 19 үйэҕэ Холбоhуктаах Хоруоллукка үөскээбитэ.
Аныгылыы теннис үйэ бүтүөр диэри, ХІХ үйэ бүтүөр диэри ол аата ааттанар, оттон билигин реал-теннис, корт-теннис эбэтэр де- ПМ (фр. желу девуше, Довольства фуме, в буквальном переводе игра ладонью). Оттон 12- гэр диэри киһи тэҥҥэ оонньуур кыахтаах де- пом, ХІ үйэҕэ тиийэн монастырга көстөр быһыылаах.[1]
Оонньуу быраабылата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Оонньооччулар (хамаандалар) сетка араас өрүтүнэн сылдьаллар. Олортон биирдэстэрэ дьээбэлээн оонньууга мээчиги киллэрэр, бэлэхтиир. Иккис оонньооччу-бэриги ылааччы. Оонньооччулар соруктара-мээчиги ракетканан утарылаһааччытын диэки туһаайан, онно мээчиги корт кыраныыссатыгар киирэн биэрэллэр. Игрок бэйэтин уочаратыгар мээчигинэн охсуохтаах, анарааҥҥыта биирдэ таарыйыар диэри, мээчигинэн охсуохтаах. Оҕус мээчигинэн охсоору күүппэккэ сайыны быһа оонньоон ылыахха сөп. Игрок, допуставший игрок, очко сүүйтэрэр, оттон хапсыһыыга очко ылсар.
Оонньооччуларга геймердэргэ очколары хомуйуохтаахтар (кырата 4 мээчиги: 15-30-40- гейм, ол гынан баран, биир- икки мээчиктэн итэҕэһэ суох). Дачаҕа оонньооччуларга икки холонуу бэриллэр. Маныаха оонньооччу хаҥас уонна уҥа квадратка холкутук биэрэр. Мээчик сеткатын биэрдэҕинэ наадалаах квадракка түбэстэ, бэриги ситэн ааһар. Кучуйуу кэнниттэн күрэс былдьаһааччыга тиэрдэр. Оонньооччулар ахсааннара элбээбитин кэннэ оонньооччулар ахсааннара элбээн, өрүттэрэ уларыйан иһэр. 6 геймерга бастаабыт оонньооччу (усулуобуйаҕа киирдэҕинэ, күрэхтэһиитэ 4 гейматтан тахса буолуо), «ситим»кыайыылааҕынан ааҕыллар. Счет кэнниттэн сетаҕа 5:5 ахсаанынан сүүйтэрэргэ икки гейманы бэдэрээтчит кыайыахха наада. 6:6, быраабыла курдук, тай- брейк (сүүйүү 7 мээчиктэн итэҕэһэ суох, биир- икки мээчиктэн итэҕэһэ суох) оонньуур. Оттон матчевай матчевай оонньууга 2 эбэтэр 3 эбэтэр 3 сүбэтэ, онуоха уопсай кыах (3 эбэтэр 5) күрэхтэһии регламена бэриллэр. Оонньооччулартан биирдэстэрэ ылылларын курдук, матыып бүтэн эрэр.
Официальнай матыыптарга куруутун үрдүк чыпчаалга олорор судьуйа баар, онон кинини үөһээҥи судьуйа диэн ааттыыллар. Судьуйа быһаарыыны таһаарарга абсолютнай бырааптаах, кинилэр теннискэ куһаҕана суох тенниһинэн ааҕыллар. Үөһээҥи судьуйалар линияҕа (линейнэй судьуйалар) көмөлөһөллөр,бу мээчиги корп сиригэр- уотугар түстэ.
2006 с. сезонуттан was уонна АТP турнирдарыгар электроннай судьуйа тиһигин (Hawk- Eye) официальнайдык туттуллубута. Маннык систиэмэлэр мээчиги түһэрии точката түһэриллэрин уонна судьуйалар сыыһаларын уонна мөккүөрдээх быһыыны- майгыны намтаталларын саамай сөпкө быһаараллар. 2018 сылтан бэттэх туурга тарҕаныыта эмиэ альтернативнай система — FoxTenn Bounce.
Турнирдар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Теннис турнирдара үксүгэр эр киһи уонна дьахтар арахсаллар. Хас биирдии турнирга эрдэттэн кыттыан сөп. Күрэхтэһии ордук тэнийдэ - эр дьон уонна дьахтар, дьахтар (икки аҥы оонньооччулар хамаандалара), булкаас паарнай (икки аҥы оонньооччулар хамаандалара). Үксүн тустаах саастаахтарга турнирдар ыытыллаллар: оҕо, ыччат, ветераннар турнирдара. Инбэлииттэргэ эмиэ турнирдар бааллар.
Ордук улахан уонна бэрэстэбиитэллээх турнирдар эр дьоҥҥо уонна дьахталларга туһааннааҕынан ыытыллаллар. Турнирдар кыайыылаахтара уонна кыттааччылара бириистээх харчыны ылаллар, ону таһынан эр дьон ортотугар аан дойду рейтинин туттараллар (АТП рейтинин) уонна дьахталлар (рейтинг).
Саамай улахан шлем турнирдара, ол иһигэр Австралия аһаҕас чемпионата, Франция аһаҕас чемпионата, Убиблдон турнира уонна АХШ аһаҕас чемпионата киирэллэр. Онтон турнирдар кыттарга булгуччулаах 1000 серия турнирдара бааллар. Ону тэҥэ профессиональнай турнирдар 500 уонна 250 бааннаахтар. Сыл түмүгүнэн рейтининэн маастардартан үөһэ ааҕыллар икки разрядтаах туп- 8 рейтинг турнирдара туспа категориянан буолаллар.
Эр дьон ортотугар — Дэвис кубога, Федерация кубогар уонна булкаас хамаандалар ортолоругар турнирдар ыытыллаллар. Бу күрэхтэһиилэр аан дойдутааҕы теннис (ITF) эгидатынан ыытыллаллар. Календараҕа 2020 сылтан Австралияҕа ыытыллар эр дьон ортолоругар хапсаҕайга турнир үрдүк таһымҥа тахсыбыта.[2]
Арассыыйаҕа эр дьоҥҥо уонна дьахталларга аналлаах 2 турнир ыытылла турар, алтынньыга Москваҕа ыытыллар Кремль кубогар эр дьоҥҥо уонна дьахталларга тэҥҥэ ыытыллар; Санкт- Петербург Open — олунньуга, балаҕан ыйыгар АТР. Россия теннис турнирдара Россия тенниһин туругар регламеннаналлар.
Остуол тенниһэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Оонньуу устуоруйата ХІХ үйэ бүтүүтүттэн саҕаланар, 1926 сыллаахха остуол тенниһэ тэриллибитэ, 1988 сылтан остуол тенниһэ спорт олимпийскай көрүҥэ буолбута. ХХ үйэ оонньуута мээчиктэри уонна ракеткалары оҥорон таһаарыы технологиялара уларыйбытынан сибээстээн, спортсменнар техническэй мастарыскыайдарын тупсаран иһэллэрэ.[3]