Саха оһуора

Саха киһитэ былыр-былыргыттан күн бүгүнүгэр диэри Дьөһөгөй оҕотугар – сылгыга сүгүрүйэр.

Норуот ускуустубата сүүһүнэн сылларга сүүмэрдэнэн, чочуллан кэлбит, бириэмэҕэ бэриммэт, уларыйбат өттө, саха омук култууратын биир сүрүн төрдө орнамент (оһуор) буолар. Ханнык да атын омуктар оҥоһуктарыгар маарыннаабат, туспа көрүҥнээхтэр. Онон билиҥҥи үйэҕэ традиционнай искусство биир туспа салаата буолаллар.

Техника уонна промышленность сайдыбыт билиҥҥи кэмигэр, наһаа элбэх стандартнай туттар тээбириннэр үөскээннэр, норуот маастардара илиилэринэн оҥорбут үлэлэрэ сүрүннээн искусство айымньытынан буолаллар.

Сахалар таҥас, көмүс, туос, онтон да атын оҥоһуктарга тус-туспа орнаменнары тутталлар эбит.

Саха оһуора үксүгэр төгүрүк моһуоннаах, четнай сыыппаралаах ойуулаах. Ортотугар хайаан да харысхаллаах. Ойуута-оһуора бэйэ-бэйэтин кытта холбуу, силбэһэ сылдьыахтаах. Ол киһини уһун үйэлиир — хаһан да быстыбат ситимнээх диэн өйдөбүллээх.

Холобура:

• Б. Ф. Неустроев-Мандар Уус альбомнарыттан сахалыы араас оһуоруттан биири ылан көрүөҕүн:
  • Бу оһуор христианскай храм кууппалыгар улаханнык маарынныыр. Лира ойуулаах оһуор киэҥник аан дойдуга тарҕаммыта, ону кытары христианскай итэҕэл аан бастаан төрүттэммит сиригэр дылы. Ол иһин бэйэ бэйэлэригэр улахан сибээстээхтэр. Урут, ааҕылларынан, сахалар Кудай таҥаратыгар итэҕэйэр этилэр, оттон христианство Кудай бириэмэтигэр үөскээбитэ. Итэҕэллэр иккиэн бэлиэлэрэ көрүҥүнэн уратылара суох. Ол да буоллар Кудайдааҕы бириэмэ кириэһэ «аджи» диэн ааттанара.
• А. И. Кривошапкин кинигэтигэр «Наследие предков» суруйар: «В орхонском письме нет звука «дь», характерного для западных якутов звука, поэтому потомки бороху-терюк – усть-алданцы до середины 70-х годов употребляли в разговоре вместо этого звука звук «й». То есть, говорили, вместе дьоллоох – йоллоох, вместо дьахтар – йахтар, вместо дьаасын – йаасын». Ол аата «аджи» сахалыынан «айыы» диэн ааттыахха сөп.
  • 2009 сыллаахха Арассыыйаҕа Ыччат сылыгар ыытыллыбыт тэрээһиннэртэн биирдэстэринэн бу 5 эдэр суруйааччы дьоҕус кинигэлэрин биир кассетанан таһаарыы буолбута. Бу кинигэлэри хомуйан оҥорбут поэт, РФ суруйааччыларын Түмсүүтүн чилиэнэ. Хомуурунньукка киирбиттэр: Александра Попова, Ангелина Васильева, Надежда Ильина, Семен Маисов, Елена Овчарова.

Кэнники оһуор култуурата сайдан араас мероприятиялар тэрийэллэрэ, ат симэҕин тигэллэрэ, үҥкүү айбыттара.

Туһаныллыбыт литературалар

1. Ойуу-оһуор, дьарҕаа-силик суолтатын быһаарыы [Текст] : [хомуйан оҥордо А. И. Егоров-Кыраһа Өлөксөөн]. - Дьокуускай : Бичик, 2015.