Саха Сирин арыгы харчыта

Саха сирин «арыгы» харчыта — арыгы этикеткалара, Саха Сиригэр Өктөөп Өрөвөлүүссүйэтин кэнниттэн харчы оннугар туттулла сылдьыбыттар. Эргиэҥҥэ 1919 — 1921 с. Семёнов Алексей Алексеевич киллэрбит, кэлин кини Республика нарокмфина буолбут.

История

«Арыгы» харчы туһунан Максим Горькай уонна Лазарь Розенберг көмөлөрүнэн биллибит. 1929 с. Максим Горькай «О единице» диэн саха чинчийээччитин уонна сырдатааччытын Алексей Семеновка анаммыт очерк суруйбут. Аллара Горькай суруйуутуттан быһа тардыы:

«Из всех бумажных денег, которые пускались в оборот на безграничном пространстве Союза Советов, самые оригинальные деньги выпустил Алексей: он взял разноцветные этикетки для бутылок вина, своей рукой написал на «Мадере» — 1 р., на «Кагоре» — 3 р., «Портвейн» — 10 р., «Херес» — 25 р., приложил печать Наркомфина, и якуты, тунгусы очень хорошо принимали эти деньги, как заработную плату и как цену продуктов. Когда Советская власть погасила эти своеобразные квитанции, Семенов прислал мне образцы их»

— http://www.bonistikaweb.ru/nauka-i-zizn/1964-5.htm

1960 Горькай кэпсээнэ «Новый мир» журналга күн сирин көрбүт. Ону Розенберг ааҕан баран ити харчылар тустарынан 1964 с. хас да кыра ыстатыйатын таһаарбыт.

Революция иннинэ арыгыны субу-субу этикетката суох атыылыыллар эбит, онтон этикеткаларын атыылаһааччыга туспа биэрэллэр эбит, хаачыстыба знагын туоһутун курдук. Семенов биир складка баһаам элбэх этикетка сытарын булан ылбыт, ол саҕана дьон 90% үөрэҕэ суох эбит, ол иһин булуллубут араас өҥнөөх этикеткалар харчы оннугар үчүгэйдик сөп түбэспиттэр. Семенов дьиэ кэргэнигэр иитиллибит Е.П. Угловская ахтыыларынан арыгы харчылар 1918 бүтүүтүгэр — 1919 саҕаланыытыгар бэчээттэммиттэр. Дьиҥнээҕин Семенов буочара, илии баттааһына уонна бэчээтэ бигэргэтэр эбит. 1922 саха харчылара тахсыбыттарын кэннэ арыгы харчылара төлөммүттэр. Розенберг Горькай архивыгар 1, 10, 25 солкуобайдаах (7, 8 уонна 216 нүөмэрдээх) үс бонаны булбут.

1 рубль

Бэлиэ «мадера» арыгы этикеткатыттан оҥоһуллубут. Кэннигэр илиинэн суруллубут сурук «Квитанция № . Предъявитель имеет получить от Якутского т-ва розничной торговли один рубль». Уҥа муннугар номинал «1 р.». Аллараа илии баттааһына «Уполномоченный Т-ва А. Семёнов», уҥа «А. А. Семёнов» төгүрүк фиолет бэчээт уонна фиолет штемпель «Алексей Алексеевич Семёнов»

10 рублей

Бэлиэ «кагор» арыгы этикеткатыттан оҥоһуллубут. Кэннигэр суруга номиналыттан ураты 1 солк. кумааҕыны кытта сөп түбэһэр.

25 рублей

Бэлиэ «опорто» арыгы этикеткатыттан оҥоһуллубут. Кэннигэр суруга номиналыттан ураты 1 солк. кумааҕыны кытта сөп түбэһэр.