Салбык кургаана

Улахан Салбын кургаана — Енисей өрүс орто тардыытыгар баар улахан, сүдү таастары чөмөхтөөн, дьаарыстаан сааһылаан оҥоһуллубут саамай улахан кургаан. Тагарскай култуура биир биллэр көстөр пааматынньыга. Улахан Салбын кургаан пааматынньыгын судаарыстыба харыстыыр. Ол таһыгар аһаҕас халлаан анныгар «Древние курганы Салбыкской степи» диэн түмэл комплекса үлэлии.

Ойуулааһына[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Улахан Салбын кургаана Хакасия өрөспүүбүлүкэтигэр Уус Абакан оройуонугар, Абакан куораттан хотугулуу-арҕаа Батеневскай кряж диэки 60 килэмиэтири бардахха, Ыраахтааҕылар хочолоругар, Салбык түөлбэҕэ, баар.

Бу кургааны 1954 - 1956 сыллардаахха Матырыйаалынай култуура устуоруйатын түмэлэ уонна С.В. Кисилев салайааччылаах Хакасиятааҕы тыл, литэрэтиирэ уонна устуоруйан билим чинчийэр института аан бастаан хаһан үөрэппиттэрэ.

1992, 1994, 1996, 1998, 2008 уонна 2010 сыллардаахха Л.С. Марсадолова салайааччылаах Судаарыстыбанна Эрмитаж Сайаан - Алтаай археологияҕа эспэдииссийэтин тэрийбиттэрэ. Онно Улахан Салбык кургааҥҥа археология уонна астроархеология чинчийиилэрэ ыытыллыбыттара.

Кургаан буорун кутуутун үрдүгэ хаһыахтарын иннинэ — 11,5 м этэ, таас эркиннэрин устата — 71 м. Буор кутуута бастаан, урут быһа холоон 21 миэтэрэҕэ тиийэрэ.

Уопсайынан, Салбык истиэбэр 5 килэмиэтирдээх сиргэ барыта эргиччи 56 улахан кыра кургаан баар. Онтон Улахан Салбын кургааныттан 5 эрэ кургуун арыый улахан. Атыттара 4 - 6 миэтэрэҕэ тэҥнэһэллэр. Салбык кургааннарын биир саамай уратыта диэн, кинилэр буордара пирамидалыы быһыылаахтык кутуллубут буолар. Атыттарга холоотоххо. .

Литэрэтиирэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Дэвлет М. А. Большой Салбыкский Курган — могила племенного вождя // Из истории Сибири. Вып. 21. Материалы совещания по проблеме «Экономика и социальная структура древнего населения Западной Сибири» (Томск, 17-22 марта 1975 г.). Томск: изд-во Томского ун-та, 1976. 270 с. — С. 146—154.
Киселёв С. В. Исследование Большого Салбыкского кургана в 1954 и 1955 гг. // «Тезисы докладов на сессии Отд. Исторических наук и Пленуме ИИМК, посвященных итогам археологических исследований 1955 г.». M.-Л., 1956; его же. Отчет о раскопках в 1954 г. // Архив ИА, ф. 1, д. 975; его же. Краткий отчет о раскопках Большого Салбыкского кургана в 1955 г. // Архив ИА, ф.1, д. 1165.
Марсадолов Л. С. Большой Салбыкский курган в Хакасии. Абакан, 2010.