Песо (Куба)

	Песо (Куба) ; исп. peso cubano
1 песо, 1905 с. Сирэй өттө — Доминго Мендеса Капоте	3 песо, 2004 с. Сирэй өттө — Че Гевара
ISO 4217 кода	CUP
Туттааччы(лар)	Кууба (дойду)
Инфляция	4.2%
Source
Subunit
1/100	сентаво
Бэлиэтэ	$ эбэтэр $MN
сентаво	¢ эбэтэр c
Манньыаттар
Субуллук туттуллаллар	1c, 5¢, 20¢, $1, $3
Банкноталар
Субуллук туттуллаллар	$1, $3, $5, $10, $20, $50, $100
Киин баан	Central Bank of Cuba
Уэбсайта	www.bc.gov.cu

Куба пе́сота (ISO 4217 код: CUP исп. peso cubano) — Куба официальнай харчытын эргииригэр баар икки валютаттан биирдэстэрэ. Куба 1 песота = 100 бытархай сентаво харчыга тэҥнэһэр. Иккис валюта — кубинскай конвертируемай песо (CUC), уратыта «convertible» диэн суруктаах, үксүгэр туризм эйгэтигэр туттулар.

Куба песота Кубаҕа төлөбүр сүрүн ньыматынан буолар, дойду ис өттүгэр уонна үксүгэр олохтоох дьон тутталлар.

История

1857 сыл иннинэ Кубаҕа испанскай реаллар эргийбиттэрэ. 1857 сылтан Кубаҕа банкноталары бэчээттээһин саҕаламмыта, банкноталар дойду иһигэр эрэ туттуллалара, номиналлара песо, 1 песо = 8 реал. 1869 сылтан сентаво номиналлаах банкноталар тахсыбыттара , 100 сентаво = 1 песо. 1881 сыллаахха песо АХШ долларыгар тэҥнэһэрэ. Бу валюта 1915 сыллаахха, бастакы манньыаттар тахсыахтарыгар, дылы банкнотанан этэ.

1960 сыллаахха валюта доллартан тутуллуута сэбиэскэй солкуобайынан солбуллубута. Песо АХШ Кубаны утары санкциятын түмүгэр (саахар атыылаһыытын тохтотуу) атастаһыллар хаачыстыбатын сүтэрбитэ. Бу Куба саҥа экономическай партнерга (ССРС-ка) көһөр;гэр сүрүн түрүөт буолбута. 1991 сыллаахха, ССРС ыһыллыбытын кэннэ, песо сыанатын сүтэрэн, атастаһар куурса 125 песо = 1 доллар буола түспүтэ. Хойукку кэмҥэ песо куурса үрдээн, билигин барыллаан 25 песо = 1 доллар буолан турар.

1993 сыллаахха, кытаанах экономия кэмигэр, АХШ доллара дойду рыногар киллэриллибитэ. Кыра суолталаах табардары, өҥөлөрү оҥорууга туттуллубута, холобура косметикаҕа уонна бородуукта аҕыйах көрүҥэр. 1994 сыллаахха конвертируемай песо киллэриллибитэ, сыанатынан 1 долларга тэҥнэһэрэ. 2004 сыл сэтинньи 8 күнүгэр Куба салалтата АХШ саҥа санкциятын утаран доллары эргииртэн уһулбута. 2005 сыллаахха конвертируемай песо куурса АХШ 1,08 долларыгар тиийбэ үрдээбитэ, ол эрэн 2011 сыл кулун тутар 14 күнүгэр урукку таһымыгар дылы түспүтэ.^[2]

Манньыаттар

1915 сыллаахха алтаннаах никельтэн 1, 2 уонна 5 сентаво, үрүҥ көмүстэн 10, 20 уонна 40 сентаво, 1 песо, ону кытта кыһыл көмүстэн 1, 2, 4, 10 уонна 20 песо манньыаттар оҥоһуллубуттара. Дизайннарын Чарльз Барбер (Charles E. Barber) айбыт. Манньыаттар АХШ Филадельфиятыгар быһыллыбыттара. 1916 сыл кэнниттэн кыһыл көмүс уонна 2 сентаволаах манньыаттар быһыллыбатахтара, 1 песолаах үрүҥ көмүс манньыат оҥоһуутун 1934 сыллаахха тохтоппуттара. 1 уонна 5 сентаволаах дьэс алтан манньыаттар 1943 сыллаахха эргииргэ тахсыбыттара. 1953 сыллаахха Хосе Марти 100 сааһыгар анаан 25, 50 сентаво уонна 1 песо номиналлаах үрүҥ көмүс манньыаттар быһыллыбыттара. Бу эргииргэ тахсыбыт бүтэһик үрүҥ көмүс манньыаттар этэ. АХШ-ка оҥоһуллубут бүтэһик манньыатынан 1961 сыллааҕы 5 сентаво буолар.^[3]

1962 сыллаахха 20 уонна 40 сентаволаах алтаннаах никельтэн оҥоһуллубут манньыаттар тахсыбыттара, ол кэннэ 1963 — 1 уонна 5 сентаво, алюминийтан. 1969 сыллаахха 20 сентаволаах алюминий манньыаттар киллэриллибиттэрэ, онтон 2 сентаво уонна 1 песо дьэс алтантан (1983). Алтаннаах никельтэн оҥоһуллубут 3 песолар 1990 сыллаахха киллэриллибиттэрэ, 1992 — 1 уонна 3 песолаах манньыаттар. 40 сентаволаах манньыаттар эргииртэн 2004 сыл от ыйыгар уһуллубуттара. Билигин эргииргэ 1, 2, 5 уонна 20 сентаволаах, ону кытары 1 уонна 3 песолаах манньыаттар бааллар.

1981—1989 сылларга Туризм Национальнай Института туристарга анаан «Интур» диэн суруктаах «ыалдьыт манньыаттары» таһаара сылдьыбыта. 1981 сыллаахха алтан-никель холбоһуктарыттан 5, 10, 25 уонна 50 сентаво, 1 песо манньыаттар оҥоһуллубуттара, онтон 1988 сыллаахха ити номиналлар, песоттан ураты, алюминийтан быһыллыбыттара. Бу манньыаттар деноминацияламмыттара уонна 1994 сыллаахха Канадаҕа тахсыбыт конвертируемай манньыаттарынан солбуллубуттара: 1, 5, 10, 25 уонна 50 сентаволаах манньыаттар, ону кытары 1 песо. 2004 сыл бүтүүтэ эргииргэ 5 сыаналаах конвертируемай песо манньыата киллэриллибитэ. Конвертируемай песо уонна сентаво манньыаттарын сүрүн дьүһүннэригэр Куба кэрэ-бэлиэ сирдэрэ ойууламмыттар: Революция Болуоссата (1 сентаво), Тринидад (25 сентаво), Гаванаҕа баар Кафедральнай собор (50 сентаво), индеецтэр диэриэбинэлэрэ Гуама (1 песо).

Маны таһынан, 50 сентаво, 1 песо уонна итинтэн үрдүк сыаналаах араас өйдөбүл манньыаттар оҥоһуллалар, дьүһүннэрэ: Куба биллиилээх дьоно эбэтэр Куба харамайдара. 1997 сыллаахха алтантан-никельтэн оҥоһуллубут 1 песолаах манньыаттар сериялара тахсыбыта, дьүһүннэригэр Карибскай бассейн үүнээйилэрэ ойууламмыта. 2001 сыллаахха манньыаттарга флористиканы ойуулааһын салҕанан, алтантан-никельтэн быһыллыбыт 1 песо сыаналаах Куба флората ойуулаах манньыаттар сериялара тахсыбыта.

Банкноталар

1857 сыллаахха Гавана испанскай Баана 50, 100, 300, 500 уонна 1000 песо сыаналаах банкноталара таһаарбыта. 25 песолаах банкнота 1867 сыллаахха тахсыбыта, 1869 — 5 уонна 10 песо. Уона сыллаах сэрии кэмигэр Куба Республиката ааттаах 50 сентаво, 1, 5, 10, 50, 500 уонна 1000 песо номиналлаах банкнотала тахсыбыттара.

1872 с. — Гавана Испанскай Баана — 5, 10, 25 уонна 50 сентаво, 1 уонна 3 песо.

1891 с. — Казначейство — 5, 10, 20, 50, 100 уонна 200 песо.

1896 с. — Баан аата уларыйар «Куба арыытын испанскай Баана» — 5 уонна 50 сентаво, 1, 5, 10, 50, 100, 500 уонна 1000 песо.

1897 с. — 10 уонна 20 сентаво.

1905 с. —«Куба Национальнай Баана» — 1, 2, 5 уонна 50 песо.

1934 сыллаахха Куба салалтата 1, 5, 10, 20 уонна 50 песо номинациялаах үрүҥ көмүс сертификаттары таһаарбыта, 1936 — 100 песо, 1944 —500 уонна 1000 песо.

1949 сыллаахха Баан кумааҕы харчылары оҥорууга төннүбүтэ — 1, 5, 10 уонна 20 песолаах банкноталары бэчээттээбитэ, 1950 — 50, 100, 500, 1000 уонна 10000 песо. 100 песоттан үрдүк сыаналаах банкноталар хойут тахсыбатахтара. 1961 сыл тохсунньутугар бу иннинээҕи банкноталар бары деноминацияламмыттара, Чехословакияҕа бэчээттэммит саҥа банкноталарынан солбуллубуттара. 1983 сыллаахха 3 песо сыаналаах банкнота бэчээттэммитэ. 1961 сыллааҕы банкноталар 2002 сыл ыам ыйын 1 күнүгэр деноминацияламмыттара. Билигин эргииргэ 1, 3, 5, 10, 20, 50 уонна 100 песо бааллар.

Куба валютата дойду тас өттүгэр эргийбэт. Песоны туристар күннээҕи табаардары атыылаһарга тутталлар. Куба олохтоох дьоно хамнастарын үксүгэр песонан ылаллар, уонна күннээҕи атыыларыгар хоромньулууллар.

Атастаһыыга олохтоммут курс 1 CUP = 1 CUC. Ол эрэн үксүгэр атастаһыы куурса бааyнарынан уонна атастаһар пууyнарынан олохтонор.^[4]

Быһаарыылар

↑ The World Factbook, 2008 est.
↑ Би-Би-Си: Cuba's economic changes(ааҥл.)
↑ Jose Maria Aledon, La Moneda Cuba: LA MONEDA CUBANA(ааҥл.)
↑ [https://web.archive.org/web/20110720132341/http://www.cepec.cu/informacionsistema.php Архыыптаммыт 2011, От ыйын 20 күнүгэр. Centro de Promoción del Comercio Exterior y la Inversión Extranjera de Cuba — CEPEC (исп.)

Өссө маны көр

Сигэлэр

Гид по валютам Кубы Архыыптаммыт 2011, От ыйын 8 күнүгэр.(ааҥл.) — Одна страна, две валюты.
Кубинские банкноты Архыыптаммыт 2011, От ыйын 8 күнүгэр.(ааҥл.)

Бу үпкэ-харчыга туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп.

[1] The World Factbook, 2008 est.

[2] Би-Би-Си: Cuba's economic changes(ааҥл.)

[3] Jose Maria Aledon, La Moneda Cuba: LA MONEDA CUBANA(ааҥл.)

[4] [https://web.archive.org/web/20110720132341/http://www.cepec.cu/informacionsistema.php Архыыптаммыт 2011, От ыйын 20 күнүгэр. Centro de Promoción del Comercio Exterior y la Inversión Extranjera de Cuba — CEPEC (исп.)

[1]

[2]

[3]

[4]