Бу сирэй Олунньу 25 куодун көр

'''Олунньу 25''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 56-с күнэ. Сыл бүтүө 309 күн ([[ордук хонуктаах сыл]]га 310 күн) баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Венгрия}} — Хомуньуус диктатуратын сиэртибэлэрин ахтар күн
* {{Флагификация|Грузия}} — Сэбиэскэй оккупация күнэ
* {{Флагификация|Филиппины}} — Норуот былааһын күнэ
* {{KWT}} — Наассыйа күнэ
* {{Флагификация|Суринам}} — Өрөбөлүүссүйэ күнэ
* {{Флагификация|Япония}} — Китано Байка-сай эбэтэр «Слива тыллыытын күнэ»

<!-- * {{Флагификация|СӨ}} — Олунньу тиһэх баскыһыанньата — Чөл турук күнэ (Национальный День Здоровья), СӨ бэрэсидьиэнин N 945 ыйааҕынан 2000 сыл тохсунньу 17 к. олохтоммута-->

== Түбэлтэлэр ==
* [[1336]] — Пиленай куорат түөрт тыһыынча көмүскээччитэ куораттырын уоттаабыттар уонна тевтоннарга билиэн түбэһимээри бэйэлэрин өлөрүммүттэр. Бу түгэн Литва утары туруутугар улахан суолтаны ылбыта, хойут да элбэх уус-уран айымньыга төрүт буолбута.
* [[1741]] — [[Рим папата]] таҥара үлэһиттэрэ эргиэнинэн дьарыктаналларын боппут.
* [[1836]] — Сэмюэл Кольт револьверга [[АХШ]] патенын ылбыт.
* [[1875]] — Кытайга түөрт саастаах [[Гуансюй]] импэрээтэр буолбут. Цин династия онус импэрээтэрэ. 1908 сыллаахха диэри бүрүстүөлгэ олорбута эрээри, урукку импэрээтэр ойоҕо [[Цыси]] дьайыыта суох 1889 сылтан 1898 сыллаахха диэри эрэ ыраахтааҕылаабыта. 
* [[1916 сыл|1916]] — [[Верден кыргыһыыта|Верден кыргыһыытын]] кэмигэр ньиэмэстэр Дуомон форту ылбыттар, Бу форт Франция сэриилэрин сүрүн көмүскэнэр тутуута этэ.
* [[1918 сыл|1918]] — ньиэмэс сэриилэрэ [[Таллинн]] куораты ылбыттар, [[Эстония]]ны барытын оккупациялаабыттар.
* [[1921]] — [[Кыһыл Аармыйа]] [[Грузия]] киин куоратын [[Тбилиси]]ни сэриилээн ылбыт. Грузинскай ССР төрүттэммит.
* [[1930]] — [[Саха АССР]] Совнаркомугар гидрометеорология сулууспатын бюрота тэриллибит. Бюро соруга — Саха сиринээҕи гидрометеорология сулууспатын үлэтин иилээн-саҕалаан ыытыы.
* [[1941 сыл|1941]] — Нидерлааҥҥа бобуллубут хомуньуус баартыйа ньиэмэстэр оккупациялаан олорор [[Амстердам]]нарыгар бүттүүн забастовканы тэрийбит. Забастовка нацистар Голландия дьэбириэйдэрин сойуолаһыыларын утары тэриллибитэ.
* [[1947 сыл|1947]] — сэбиэскэй НКВД [[Венгрия]]ҕа Бела Ковач диэн дьоҕус сири баһылааччылар тутулуга суох баартыйаларын генеральнай сэкиритээрин тутан дойду парламена утарбытын үрдүнэн ССРС-ка депортациялаабыт. Бу тутуу Венгрияҕа былаас уларыйыытын сүрүн түгэнэ этэ.
* [[1956]] — [[ССКП сүүрбэһис сийиэһэ|ССКП сүүрбэһис сийиэһигэр]] Москубаҕа [[Сталин|Иосиф Сталин]] таҥараҕа кубулуйуутун (культ личности) [[Хрущев Никита Сергеевич|Никита Хрущев]] бэйэтин дакылаатыгар саралаабыт. Бу дакылаакка баартыйа салалтатын ааспыт устуоруйаҕа саҥа көрүүтэ аһыллыбыта, 1930-с — 1950-с сылларга оҥоһуллубут ыар сокуону кэһиилэр ааҕыллыбыттара, буруй Сталиҥҥа сүктэриллибитэ. Сталин саҕана репрессияҕа түбэспит баартыйа уонна аармыйа диэйэтэллэрин буруйдарын хат көрүү туһунан этиллибитэ.
* [[1964 сыл|1964]] — [[Ленинград]]ка кардиохирург Василий Колесов [[ССРС|ССРС-ка]] бастакынан ситиһиилээхтик үлэлии сытар сүрэх тымырыгар шунт туруорбут.
* [[1986 сыл|1986]] — [[Пилипиин|Филипиин]] бэрэсидьиэнэ Фердинанд Маркос 20 сыл баһылаан олорон баран дойдуттан күрээбит; [[Корасон Акино]] Филипиин бастакы дьахтар бэрэсидьиэнэ буолар.
* [[1991]] — [[Варшава Сөбүлэҥэ|Варшава Сөбүлэҥин]] ({{lang-ru|Варшавский договор}}) байыаннай тэрилтэтэ эһиллибит, бөлөххө кыттар 22 дойду бу туһунан [[Будапешт]] куоракка сайабылыанньа оҥорбуттар. Бу сыл от ыйын 1 күнүгэр [[Прага]]ҕа боротокуолга илии баттаан тэрилтэ букатыннаахтык тохтообут. Санаттахха Варшава Сөбүлэҥэ 1955 сыл [[ыам ыйын 14]] күнүгэр баттаммыта, аан дойдуга икки бөдөҥ күүс баар буолуутун кэрэһилээбитэ (иккис — [[НАТО]]), дойдулар ыккардыларыгар сэрии саҕаланар куттала намтаабыта. Бөлөх ыһыллыбытын кэнниттэн аан дойду араас муннуктарыгар сэрии турара элбээбитэ, аан дойду сэриитэ буолар куттала эбии тыҥаабыта.
* [[1999 сыл|1999]] — [[Казахстаан|Казахстааҥҥа]] тутулуга суох буолбутун кэннэ бастакы биэрэпис саҕаламмыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1304]] — [[Ибн Баттута]] — аатырбыт [[Араабтар|арааб]] айанньыта уонна атыыһыта. Оччотооҕу биллэр дойдулары үксүн кэрийбитэ, ол туһунан сүрдээх суолталаах суруйуулары хаалларбыта. Кырыымҥа, Хапхааска, Алтан Ордуу баһылыгын Узбек олорор сиригэр (аныгы Пятигорскай аттыгар) уонна Волга кытылыгар Алтан Ордуу киин куоратыгар Сарай Беркеҕэ (билигин Волгоград уобалаһын сирэ) сылдьыталаабыта. Түүр уонна моҕуол дьахталлара көҥүл майгылаахтарын сөҕөн суруйбута.
* [[1682]] — [[Морганьи, Джованни Баттиста|Джованни Баттиста Морганьи]] — [[Италия]] бырааһа, патология анатомиятын төрүттээччи.
* [[1879]] — [[Корнилов Федор Григорьевич|Федор Корнилов]] — бастакы саха идэтийбит музыкааннарыттан биирдэстэрэ, самодеятельнай композитор, хормейстер, саха норуотун музыкатын чинчийээччи, педагог.
* [[1907]] — [[Сабахаттин Али]] — [[Туурактар|турок]] суруйааччыта, бэйиэт, учуутал.
* [[1960]] — [[Монастырев Владимир Дмитриевич|Владимир Монастырев]] — 2003 сылтан [[Гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар кыһалҕаларын институута|Гуманитарнай чинчийии институутугар]] саха тылын быһаарыылаах тылдьытын секторын сэбиэдиссэйэ (2010 сылтан — лексикография сектора), филология билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1920]] — [[Подбельскай Вадим Николаевич (Паппиевич)|Вадим Подбельскай]] — Саха сиригэр көскө ыытыллыбыт революционердар дьиэ кэргэттэригэр төрөөбүт, 1918-1920 сылларга [[РСФСР]] почталарын уонна телеграфтарын наркома.


{{ыйдар}}

[[Категория:Олунньу 25]]