Норуот ньымаларынан доруобуйаны көрүнүү

Икки атахтаах, иннинэн сирэйдээх баарын тухары бэйэтин бэйэтэ эмтэнэн киһи-хара буолбута. Киһи оһолго түбэһэрэ, ыалдьара баар суол. Маны тугунан эрэ эмтэнэргэ, үтүөрдэргэ сөптөөх суолу тобула сатыыллара. Түҥ былыр эчэйиини отунан-маһынан эмтээн үтүөрдэ сатыыллара эрээри, баас дэбигис оһон биэрбэт этэ. Ол эрэн бу, эмтэнии бастакы хардыылара, билиигэ тардыһыылара этэ. Кэлин, сылтан сыл эмтэнии ньымалара көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн кэллэ. Норуот эмтэммит ньымалара элбэх араас тарҕаммыт ыарыыларга туһалаахтар. Ол курдук, көрүөҕүҥ сорох ньымалары.

Тымыр быһыта барар буоллаҕына

• 1 ыстакаан калина уонна моркуоп суогун 1 ыстакаан мүөтү кытта булкуйабыт. Ыстакаан 1/3 күн аайы биир ый устата иһиллэр.

Утуйбат буолууттан

• Биир бүтүн дьаабылыканы лиитэрэ ууга чаас устата буһарабыт уонна күн аайы утуйуох иннинэ ыстакаан аҥаарын иһэбит. Эбэтэр киэһэ аайы 1 кыра (чаайынай) ньуосканы мүөттээх итии ууну кытта иһиллэр.

Оҕо сөтөлүннэҕинэ

• Биир орто кээмэйдээх лимону сууйан баран уу кутабын уонна 10 мүнүүтэ буһарабыт. Лимон хаҕын тэһэн баран суогун ылабыт уонна 100г. мүөтү, 2 ост.ньуоска глицерин эбэбит. Оҕоҕо биирдии ост.ньуосканан куҥҥэ үстэ биэрэбит.
• Сөтөлу аһарарга кэмпириэс эмиэ туһалаах. Мүөтү, испиири, уксууһу уонна мас арыытын тэҥ өлүүлээн булкуйабыт. Сылытан баран икки бүк туттуллубут маарыланы сыбыыбыт уонна оҕо түөһүгэр эбэтэр көхсүгэр тутабыт. Үрдүгэр пергаменнаах кумааҕыны, баатаны уурабыт уонна былаатынан баайабыт. Барытын биинтэнэн туттарабыт. Оҕо холкутук мэһэйдэппэккэ утуйар буоллаҕына, кэмпириэһи сарсыардааҥҥа диэри хаалларыахха сөп.

Атын кыра ыарыыларга

• Мурун буөлэннэҕинэ, баатаны луук сүмэтигэр илитэн баран, муннуга угаллар. Баатаны күҥҥэ 3-4 төгүл уларытыҥ. Сөтөлү эмтииргэ биэс чеснок өлүүскэтин илдьиритэн баран, биир ыстакаан үүккэ оргутаҕын , сиидэлиигин. Утуйуоҥ иннинэ ыстакаан аҥаарын иһэҕин. 1-2 остолобуой ньуоска ыраастамматах сэлиэһинэй уотурбатын ханнык баҕарар салаакка булкуйан сиэххэ сөп.
• Бытырыыс оту (тысячелистник) хатаран, сэбирдэҕэн оһоҕос, куртах ыарыылаах дьон салаакка кутан сиэхтэрин сөп. 3-5 устуука горох туорааҕын ууга илитиҥ уонна хас сарсыарда аайы сиэтэххэ, кэҕирдэр ыарыы(изжога) ааһыаҕа. Аһыах иннинэ 1-2 чаайнай ньуоска пииюэ доруоһатын сиэтэххэ, хатаал (прыщик) суох буолар.
• Сибиэһэйинэ тууһаммыт хаппыыстаны куннэҕи аскар туһан. Олус туһалаах. Суһуоххэр туус мустубут буоллаҕына, подсолнечник үүнээйи силиһин оргутан иһэ сырыт. Тиис, миилэ ыарыытыгар, истириэскэ төбөҕөр хаппыыста хас да сэбирдэҕин уурунан баран былаатынан баан.

Харах мөлтөөһүнүн эрдэттэн сэрэтэр ордук

• Икки ытыскын бэйэ-бэйэлэригэр аалан сылытаҕын уонна сырдык киирбэтин курдук, тарбахтаргын бэйэ-бэйэлэригэр сыһыаран, холбуу тутан баран, тоҕонохторгун остуолга ууран, харахтаргын саба тутаҕын. Хараҕы таарыйыллыбат. Хараҥаҕа харах сынньанар уонна ытыскыттан эниэргийэ ылар.
• Күҥҥэ 2-3-тэ итинник 10-15 мүнүүтэ оҥордоххо, киһи көрөрө тупсар. Күн уота харах улэтэ тупсарыгар, доруобуйаҕа, настарыанньаҕа олус туһалаах. Киһи кырата 2-3 чаас устата таһырдьа күн уотугар сылдьыахтаах . Оччоҕо тириигэ Д битэмиин үөскээн, киһи уҥуоҕа бөҕөргүүр. Хараҕын көрөрө эмиэ тупсар.
• Харахха туһалаах астар: моркуоп, помидор, кыһыл биэрэс, моонньоҕон, черника. Оҕо хараҕын, этин-хаанын сынньата, 2-3 чаас устата күн аайы таһырдьа күн уотугар сүүрэ-көтө, хамсанан сылдьыахтаах.

Күөмэйиҥ ыарыйдаҕына

• Биир ыстакаан сылаас ууга үс улахан (остолобуой) ньуоска уксууһун уонна икки кыра (чаайынай) ньуоска мүөтү кутуҥ. Маннык суурадаһынынан куҥҥэ 3-4 сайҕана сылдьыҥ. Хас сайҕаннаҕын аайы саҥаны оҥорор ордук. Ас суодатын уонна тууһу чаайынай ньуоска түөрт гыммыт биирин биир ыстакаан чылаас ууга кутуҥ. Итиннэ 10 хааппыла дьуотта эбиҥ. Күөмэйи сылааһына, сойо илигинэ сайҕаныллар.

Туһанныллыбыт литература

• «Киин Куорат» хаһыат сэтинньи 24 күнэ 2017с.

• www.stgetman.narod.ru/narod.html

Ыстатыйаны суруйда ХИФУ Мед. институтун устудьуона Протопопова В.