Бу сирэй Нам улууһа куодун көр

'''Нам''' — [[Саха Сирэ|Саха сирин]] улууһа.
{{Улуус
|Тип                     = 
|Өҥө                     = Россия 
|Нууччалыы аата          = Намский улус
|Сахалыы аата            = Нам улууһа
|Гиэрбэтэ                = Coat of Arms of Namsky rayon (Yakutia).png 
|Былааҕа                 = Flag of Namsky ulus (Yakutia).png
|Гиэрбэ кэтитэ            =100px
|Былаах кэтитэ           =150px
|Дойду                   = {{флагификация|Россия}} 
|Статуһа                 = 
|Оройуон аата            =
|Название региона        =
|Оройуона                = 
|Регион                  = {{флагификация|Саха Сирэ}}
|Улуус киинэ  = [[Нам]]
|Иһигэр киирэллэр        = 20 олохтоох тэриллии
|Баһылык                 = Атласов Александр Павлович
|Баһылык аата            = Улуус баһылыга
|Олохтоммут күнэ-дьыла  = 
|Сурукка киирбитэ        = [[1800]]?
|Урукку аата             = 
|Нэһилиэк буолуута       = 
|ПГТ буолуута            = 
|Куорат буолуута         = 
|Баччаттан куорат буолбатах = 
|Магдебургское право с   = 
|Координатата            = 
|Иэнэ                    = 11,9 тыһ.
|МТ үрдүгэ               = 
|Чыпчаалын үрдүгэ        = 
|Орто үрдүгэ             = 
|Намыһах сирэ            = 
|Климата                 = 
|Тыла                    = 
|Тыллара                 = 
|Олохтоох дьонун ахсаана           = 
 |Биэрэпис сыла          = 
 |Чиҥэ               = 
 |Агломерацията          = 
 |Омуктара               = 
 |Конфессиялар           = 
 |Этнохороним            = 
|ЯндексКарты             = 
|Каарта                  = Namsky ulus location.PNG
|Каарта улахана          =
|Каартата                = 
|Каартаҕа сигэ           = 
|Москуба бириэмэтэ       = +6
|Чаһыыта                 = 
|Төлөппүөн кода        = 
|Почта индексэ           = 
|Почта индекстэрэ      = 
|
|ОКАТО                   =
|Commons`ка категорията  = 
|1 параметр аата         = 
|1 параметр               = 
|Ситим-сир                    = http://sakha.gov.ru/section/78
}}

== География ==

* '''Сирин иэнэ:''' 11,9 тыһ. кв. км. 
* '''Сытар координаталара:''' ?
* '''[[Дьокуускай|Дьокуускайтан]] ырааҕа:''' сиринэн 84 км, уунан 96 км.
* '''Сыл орто температурата:''' 10,7 кыраадыс тымныы.
** '''Тохсунньу ый орто температурата:''' 43,7 кыраадыс тымныы
** '''От ыйын орто температурата:''' 18,3 сылаас
* '''Сылга самыыр түһүүтүн орто кээмэйэ:''' 187 мм.

== Демография ==

[[Билэ:Намский1.png|500px|thumb|center|Биэрэпис ыытыллыбыт сылларга уонна 2007 сылга нэһилиэнньэ ахсаана<!-- [[Билэ:Намский.png|480px|thumb|center|2002 сыллааҕы сурутуу түмүгүнэн омуктар өлүүлэрэ]]-->]]

== Администрацияларынан араарыы ==
[[Билэ:Нам.PNG|400px|thumb|right|Нам улууһун каартата]]
{| class="wikitable sortable"
|- bgcolor="#E3E3E3"
!#
!Нэһилиэктэр
!Кииннэрэ
!Кыра 
бөһүөлэктэр
!Улуус 
кииниттэн,

км
!Почта 
индекса
!Нэһилиэнньэ 
ахсаана

(2007 сыл)
|- 
|align="right"|1|| [[Ленскэй нэһилиэк (Нам улууһа)|Ленскэй]]|| Нам, улуус киинэ|| ||align="right"|0|| ||align="right"|9138
|-
|align="right"|2|| [[Хамаҕатта нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Хамаҕатта]] || [[Кириэс-Кытыл (Нам улууһа)|Кириэс-Кытыл]] || ||align="right"|5|| ||align="right"|1587
|-
|align="right"|3|| [[Хатыҥ-Арыы нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Хатыҥ-Арыы]] || [[Аппааны (Нам улууһа)|Аппааны]] || [[Кыһыл Дэриэбинэ (Нам улууһа)|Кыһыл Дэриэбинэ]] ||align="right"|4|| ||align="right"|1556
|-
|align="right"|4|| [[Бастакы Хомустаах нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Бастакы Хомустаах]] ||[[Кыһыл Сыыр (Нам улууһа)|Кыһыл Сыыр]]|| ||align="right"|22|| ||align="right"|1392
|-
|align="right"|5|| [[Хатырык нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Хатырык]] || [[Столбы (Нам улууһа)|Столбы]]|| ||align="right"|35|| ||align="right"|1088
|-
|align="right"|6|| [[Үөдэй нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Үөдэй]] || [[Ымыйахтаах (Нам улууһа)|Ымыйахтаах]] || ||align="right"|32|| ||align="right"|1134
|-
|align="right"|7|| [[Модут нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Модут]] || [[Тумул (Нам улууһа)|Тумул]]|| ||align="right"|20|| ||align="right"|959
|-
|align="right"|8|| || [[Граф Биэрэгэ (Нам улууһа)|Граф Биэрэгэ]] || ||align="right"|7|| ||align="right"|931
|-
|align="right"|9|| [[Партизан нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Партизан]] || [[Партизан (Нам улууһа)|Партизан]] || ||align="right"|17|| ||align="right"|903
|-
|align="right"|10|| [[Иккис Хомустаах нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Иккис Хомустаах]] || [[Хатас (Нам улууһа)|Хатас]]||Воин, Тараҕай Бэс, Үүнэр Олох||align="right"|15|| ||align="right"|672
|-
|align="right"|11|| [[Бөтүҥ нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Бөтүҥ]] || Бүтэй Үрдэ || ||align="right"|11|| ||align="right"|549
|-
|align="right"|12|| [[Көбөкөн нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Көбөкөн]] || [[Харыйалаах (Нам улууһа)|Харыйалаах]]|| ||align="right"|50|| ||align="right"|535
|-
|align="right"|13|| [[Түбэ нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Түбэ]] || [[Булуус (Нам улууһа)|Булуус]]|| ||align="right"|77|| ||align="right"|425
|-
|align="right"|14|| [[Никольскай нэһилиэк (Нам улууһа)|Никольскай]]|| [[Никольскай (Нам улууһа)|Никольскай]] || ||align="right"|10|| ||align="right"|373
|-
|align="right"|15|| [[Салбаҥ нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Салбаҥ]] || [[Хоҥор Биэ (Нам улууһа)|Хоҥор Биэ]] || ||align="right"|72|| ||align="right"|321
|-
|align="right"|16|| [[Арбын нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Арбын]] || [[Сыгыннаах (Нам улууһа)|Сыгыннаах]] || ||align="right"|75|| ||align="right"|288
|-
|align="right"|17|| [[Таастаах нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Таастаах]] || [[Өргөлөөх (Нам улууһа)|Өргөлөөх]] || ||align="right"|65|| ||align="right"|270
|-
|align="right"|18|| [[Искра нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Искра]] || [[Күрэҥ Ат (Нам улууһа)|Күрэҥ Ат]] || ||align="right"|25|| ||align="right"|203
|-
|align="right"|19|| [[Фрунзе нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Фрунзе]] || [[Фрунзе (Нам улууһа)|Фрунзе]] || ||align="right"|42|| ||align="right"|147
|-
|align="right"|20|| [[Маймаҕа нэһилиэгэ (Нам улууһа)|Маймаҕа]] || [[Маймаҕа (Нам улууһа)|Маймаҕа]] ||||align="right"|42||||align="right"|157
|-bgcolor="#E3E3E3"
|||'''Барыта'''||  ||  ||  ||  ||align="right"|'''22 728'''
|}

== Салалта ==
Баhылык — Альберт Иннокентьевич Ильин

== Экономика ==
* '''Экологическай-экономическай оройуона:''' Киин улуус, алаас-тайҕа
* '''Дьарыктанар эйгэтэ:''' тыа хаһаайыстыбата, сүөһүнү иитии

Улуус [[Өлүөнэ|Өлүөнэ өрүс]] ортотун диэккиннэн икки өттүнэн тайаан сытар. Улууска икки [[Эркээйи Сир]] баар: «Белоозерскай» уонна «Харбаайы». «Белоозерскай» төрүттэммит сыла [[1974]], иэнэ 636 кв. км. «Харбаайы» төрүттэммит сыла [[1996]], иэнэ 326 кв. км. Улууска «Кэҥкэмэ» диэн оҕо экологическай парката баар.

=== Tуризм ===

=== Транспорт ===
Улуус киинэ Саха Сирин киинин [[Дьокуускай]]ы кытта оҥоһуулаах асфальт суолунан холбонон турар. Өрүс үрдүгэр олорор нэһилиэктэр сайын таһаҕастарын уу суолунан таһаллар, биирдиилээн хаһаайыстыбалар мотуоркалаах буолаллар.

== История ==
* Төрүттэммит сыла: 1930 сыл олунньу 10 күнэ

=== Улуус аата ===

[[Пекарскай, Эдуард Карлович|Эдуард Карлович Пекарскай]] Байаҕантай киһитэ П. Е. Готовцев 1893 с. суруйбутугар олоҕуран, Нам — [[Омоҕой Баай|Омоҕой]] сиэнэ, Аан Эрэһэ ойуун уола этэ диэбит. [[Сэһэн Боло]] 1935 с. итиннэ дьүөрэлэтэн суруйбут: "''[[Омоҕой Баай|Омоҕой Баайы]] кытта кэлсибит Аан Эрэһэ ойуун диэн  баарыттан Нам диэн төрүөн, кинилэр билиҥҥи Нам сиригэр олохсуйаллар''"<ref>[[Сэһэн Боло]]. «Лиэнэҕэ нуучча кэлиэн иннинээҕи саха олоҕо». — Дьокуускай, 1938 — 5-7696-0466-2</ref>

Историк [[Иванов, Василий Николаевич|Василий Николаевич Иванов]] 1642 сыллааҕы биэрэпис матырыйаалларын үөрэтэ сылдьан, Нам буолаһыгар Нам уолаттара Ибей Намов уонна Мымах Намов диэннэр баалларын булбут. Мымах диэн кинээс олоро сылдьыбыт. Кини аҕата Нам диэн ааттаах киһи эбит.

Филолог Ньургун Михайлович Иванов быһаарыытынан, Нам диэн аат монгол тылыттан төрүттээх, «намыһах, намтал; чуумпу, холку, намыын» диэн суолталаах. [[Багдарыын Сүлбэ]] онтон сиэттэрэн, «Нам оҕонньору дьоно холкутун, намыынын бэлиэтээн, хайҕаан, итинник ааттаабыт буолуохтарын сөп»<ref>[[Багдарыын Сүлбэ]]: «Улуустар ааттара». — Дьокуускай, 2001. — 89 с.</ref> диэбитэ.

=== Биллиилээх дьон ===
'''Намтан төрүттээх биллэр дьон:'''
* [[Аммосов, Максим Кирович|Максим Кирович Аммосов]] — саха норуотун чулуу уола. 
* [[Винокуров Илья Егорович]] — уһулуччулаах государственнай уонна политическай деятель. 

'''Нам улууһуттан тахсыбыт талааннаах дьон:''' 

* [[Таллан Бүрэ]]
* П. П. Ядрихинскай — [[Бэдьээлэ]] норуот ырыаһыта, олоңхоһута 
* Олоңхоһут Е. Г. Охлопков 
* [[Чаҕылҕан (суруйааччы)|И. Д. Винокуров — Чаҕылҕан]]
* Н. М. Рыкунов

Худуоһунньуктар: Е. М. Шапошников, Е. С. Сивцев, [[Парников Василий Семенович|В. С. Парников]], В. В. Петров, А. Е. Евстафьев, Е. Н. Винокурова, А. И. Лукин. 

Самодеятельнай композитор [[Винокуров Захар Порфирьевич]].

== Искусство, култуура ==

=== Түмэллэр, өйдөбүнньүктэр ===
* [[Нам уус-уран түмэлэ]] (678380, Нам с., уул. Советская, 5)
 
== Үөрэҕирии ==
'''{{main|Нам улууһун үөрэх тэрилтэлэрэ}}'''

== Араас == спорт Сардана Осипова диэн спортсменка баар ди граф бижрэгиттэн төрүттээх улахан биллиилээх спортсмен аан дойду кубогын хаһаайката европа чемпионката Россияттан бастакы Арнольд классик чемпионскай курун хаһайката АХШ уонна Бразилияҕа  россия чемпионката уонна элбэх төгүллээх республиканскай всероссийскай чемпион ити мас рестлинҥа аны армрестлин европа 5 төгүллээх чемпиона аан дойду рекордсменката аан дойду 3 миэстэлээҕэ маска севернай америка чемпиона калифорния чемпиона маска рф маастара армрестлинҥа норуоттар икки ардылаах маастар вольнай борьбааҕа дьахталларга россия 5 мижстэлээҕэ всероссийскай сибирьскэй күрэхтэр элбэх төгүллээх кыттыылааҕа

== Туттуллубут литература ==
<references />

== Ыйынньыктар ==
* http://www.sitc.ru/monitoring/nam/index.shtml {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20031028043817/http://www.sitc.ru/monitoring/nam/index.shtml |date=2003-10-28 }}

{{Nam-uluus-geo-stub}}
{{Template:Саха Сирин улуустара}}
[[Категория:Саха сирин улуустара]]