Махсыым Харатаала

Фамилията - Харатаала. аата - Харыстас Отчествота - Харысха уола. Толору аата - Харыстас Бэрт Хара Хара Таала Нам улууьугар Модут сэлиэнньэтигэр төрөөбүтэ, бу кэмнэргэ Хамаҕаттаҕа олорор.

Кини баҕа санаата Саха сиригэр анаан Үрүҥ Аар тойон дьиэтин тутуон баҕарар, саха дьоно ыраастаннын таҥараны арчылаатын диэн. Хара Таала тылынан, санаатынан, эмтээх отторунан эмтиир эбит.

- Я посредник между людьми и Высшими силами. Такая миссия выпадает не всем. Намский улус, долина Энсиэли - центр сердца Земли, то есть нашей республики, а Модун-Модут - сердце Намского улуса. Я саман седьмого ранга. Всего же существует 12 рангов. Если говорить на военном языке, я как бы имею звание «полковника» и, конечно, как настоящий солдат, мечтаю стать генералом. Звезда по имени Солнце, по его мнению, - одна из жен Бога, имеющая девятерых детей (планеты). Земля - седьмой ребенок. Земные материки создают человеческую фигуру. Американские континенты – рука. Африка - нога, Россия – грудь Земли, а Якутия – его сердце.

Эмтээһин ньымалара

· Кырдьаҕас дьону эмтииргэ күн киэһээтигэр, эдэр дьону күн саҥатыгар, ортолору ортотугар эмтиир ордук.

· Ревматизм, радикулит, остеохондроз, сүрэх, инсульт, инфаркт, быар, тирии, бронхит, хаампат, саҥарбат буолуу дьиэлэрин-уоттарын, утуйар сирдэрин ыраастаабат, си дьүгээр майгылаах, бүтэй эттээх, халыҥ тириилээх, итэҕэлэ суох дэнэр дьону уонна ол дьон оҕолорун ордук хото буулуур эбиттэр. - Бу ыарыылары сайын мырааҥҥа аппа сүүрүгэр +4,+5 С сыркы уутунан эмтэниҥ, эбиитин хаан баттааһыныгар күнү быһа иһиҥ, хаан баттааһына намыһах буоллаҕына атаххытын уган олоруҥ, үрдүк буоллаҕына тиэрэ түһэн сытан төбөҕүтүн сиигирдиҥ. Ханнык да курорт, Кытай уутунааҕар ордук.

Хойутун хойут омуктар, кэлин кытайдар бэйэлэрэ кэлэн биһиэхэ, САХА СИРИГЭР - СИР СҮРЭҔЭР эмтэниэхтэрэ.

Таарыччы аҕыннахха, манна биһиэхэ, кытай мөлтөх эмчиттэрэ кэлэллэр. Үчүгэй эмчиттэрин кытайдар Кытайтан ыыппаттара биллэр.

Хатыҥ сэбирдэҕин күөхтүү үргээн хатаран, кураанахтыы, кыа отун от сиэмэтин кытары оргутан, олунньуттан саҕалаан ырыган борооскуларга, уулаах ынахтарга кыстык бүтүөр диэри эбии аһатыҥ. Олус туһалаах. Киһи бэйэтэ хатыҥ сэбирдэҕин чээйгэ бардаран иһэрэ өссө үчүгэй. Ыарыһахха, хат дьахтарга бэртэн атыны аҕалбат.

· Наһаа кыыһырымтаҕай, ньиэрбинэй, күнүүһүт, бэйэмсэх дьон бүөрдэрэ тааһырар. · Алыс ыксыыр, ыгыллар, ситэри эппэт, тугу эрэ кистиир, туохтан эрэ дьаарханар, кистэлэҥнэрэ аһыллан хааларыттан куттана саныыр дьон үөстэрэ туолар.

Холкутуйуҥ, уоскуйуҥ, олоҕу ырытан, ырыҥалаан, ыратын ыйдаҥардан көрүҥ. Сыаналааҥ. Ол кэннэ биирдэ эмтэнэргит туһалаах.

Атын түбэлтэҕэ бүөр хаттаан тааһырыа, үөс туола туруоҕа.

· Кыһыҥҥы кэбиһиилээх от үрдүнээҕи хомурах хаарын уутугар, от сыатын оргутан иһиҥ, баттаххытын, эккитин суунуҥ. Баттаҕы хойуннарыа, эти-сиини чэбдигирдиэ.

· Ымыйах от төбөтүн уонна кытыан оту холбоон, ис ыарыйдаҕына оргутан иһэрдиҥ.

· Хааннааҕынан таһаарарга сүөһү ис сыатын илдьи кырбаан уулларан, уута кутан, бурдук эбэн убаҕас гына хааһылаан сиэҥ. Ис ыарыыта үтүөрүө.

Ити ньымаҕа эбии дөлүһүөн угун, тимэх оту оргутан эмиэ эмтэниэххитин сөп.

· Куртах, оһоҕос, ноор, ис ыарыылара аһара сиэрэ суох элбэҕи аһыыртан уонна олус ыксаабыта аатыран хаама сылдьан аһыыртан, аска «аптарытыата» суохтук сыһыаннаһартан утарылаһан ыалдьар.

Итинник түгэҥҥэ, үүтү, сүөгэйи, иэдьэгэйи, ымдааны, кымыһы күнү быһа иһэ сырыттаххына, ыйааһыныҥ түһүө, этиҥ-хааныҥ чэбдигириэ, иһиҥ-үөһүҥ ыраастаныа, хараҕыҥ да сырдыа.

· Кыра оҕолор диатезтарыгар: куобах төбөтүн уҥуоҕар маҥан сиэли баайан баран оһоххо, уокка биэр көрдөһүү саҥалаах. - Киргил хаанынан сотор эмиэ туһалаах. Манна суорат, тар уута уонна ынах ханнын хойуута эмиэ туһалаах.

· Диатезка, кутургуйаҕа тэтиҥ хатырыгын уматан, күлүн ууллубут арыыга буккуйан хара маас оҥорон соттуҥ.

· Этиҥ маһын уматан чоҕун мэлийэн-мээккэлээн, ынах арыытыгар буккуйан оһоҕос ыарыытыгар, киэһээ аайы биирдии кыра хамыйаҕынан (1 чайная ложка) ыйыстыҥ.

· Көрөр буолууга (панариция) эр киһи ыарыйдаҕына урут оннук ыалдьыбыт дьахтар илиитин тарбаҕыттан хаан ылан бааска куталлар. Дьахтарга, көрөрүнэн ыалдьа сылдьыбыт эр киһи хаана барар, биллэн турар бэркэ билэр, ыарыыта суох киһигиттэн ыл.

· Сис, тоноҕос ыарыытыгар сиикэй сылгы мэйиитинэн соттон эмтэниҥ, тоноҕос мэйиитигэр туһалыаҕа.

· Саҥа төрөөбүт оҕо хоһоҕотун ыраастыырга сылгы мэйиитин сүөгэйгэ булкуйан сотуҥ.

· Сылгы сиикэй иҥииринэн иҥиир хоҥнубутун баайан туһаныҥ

· Хаана суох киһиэхэ (анемия) сылгы сибиэһэй көхсүн хаанын күн аайы 100гр. 7 күн иһэрдиҥ.

Ый тахсар саҥа кэмигэр ордук туһалаах.

Тыыннаах сылгы моойун тымырыттан, сатаан ылар дьоннор хааны ылаллар (былыр, тохтоло суох уһун айаҥҥа боотурдар сылгы моойун хааныттан ылан, иһэ-иһэ айанныыллар эбит).

· Астманы уонна сэниэтэ эстибит киһини сылгы силиитинэн, сиэлин уматан тыыннаран, алгыы-алгыы эмтээҥ.

· Сылгы хараҕын уутунан үлүйүүнү сотоллор.

· Сылгы оһоҕоһуттан ылыллыбыт убаҕас, бааһы түргэнник оһорор.

· Операция иннигэр уонна кэнниттэн 100 гр. сылгы оһоҕоһун убаҕаһын 10 гр. ууллубут ынах арыытыгар булкуйан, сөрүүн сиргэ уура сылдьан иһэрдэллэр. Алдьаммыт клеткалары түргэнник чөлүгэр түһэрэр, ракка эмиэ олус туһалаах. Мунду балык эмиэ туһалаах.

· Быар, сүрэх, сүһүөх ыарыытыгар 5-8 ыйдаах уулаах биэ иигинэн түүн утуйуох иннинэ угуттааһын оҥороллор (компресс).

· Сылгы куурбут аччыгый хабаҕын үрэн, төбөтө доргуйуулаах киһиэхэ төбөтүгэр баайаллар. Киһи төбөтө ыалдьара тохтуур.

· Салгын мунньуллуутугар, кэҕэрдиигэ, рагы утары сылгы ис сыатын, хаһатын туһаныҥ.

· Сөтөл, күөмэй ыарыытыгар эһэ, дьабарааскы, саһыл сыатын уулларан тутталлар. Билигин, саатар, сылгы хаһатын иһит түгэҕэр сөп соҕустук уулларан, сойутан иһиҥ, соттуҥ.

· Сис ыарыйдаҕына, сүһүөх истэҕинэ, бүтэй өлөрүү бааска хортуоппуй сибэккитин водкаҕа булкуйан (настойка оҥорон) соттоҕун. 2 күнүнэн оспутунан барар. Бытыылка быһаҕаһа сибэккигэ толору водка кутаҕын.

Бу сүбэни, 90-н сааһыттан тахсыбыт Уус-Аллан Өспөҕөр олорбут эбээ Ааныска (Румянцева Анна Григорьевна) 2000 сыл ааһыыта: «Маны туһанаар»-диэбитэ, имэрийэн, төбөбүттэн сыллаан ылаахтаабыта. Ол күҥҥэ, ол дьиэҕэ Дыгдаал кырдьаҕас, улахан толуу суор буолан кэлэн көрсөн барбыта.

· Сүөһү модьуунун собо балык өлүн сиикэйдии, тэҥ-тэҥэ тууска буккуйан маас оҥорон, сотон-сыбаан эмтээҥ.

· Эккитин-сииҥҥитин тупсарарга, бөҕөргөтөргө күннээҕи иһэр чэйгэ сугун абаҕатын, таҥара отун, кыа отун, дөлүһүөнү бэйэҕитигэр сөп түбэһэринэн көрөн, куттан иһэ сылдьыҥ.

Наар кэлии чэйи, кофены, согу, росаны, минералканы, спрайты, порошоктан оҥоһуллубут үүтү эрэ иһэ олорумаҥ.

· Хонуу хаппыыстатын, кыа отун, абааһы тайаҕын сибэккитин суорат уутугар сытыаран баран ыган ылан үөрэ хааһыта оҥостон аһыы сылдьыҥ.

· Кыа отун уматан ол буруотунан тэллэйдэнэр дьиэлэри, умуһаҕы ыһаарыҥ. Уута, сиигэ тардыа.

· Туос иһиттэри эмиэ кыа от буруотунан ыыһааҥ, оччотугар кутуллубут үүт аһыйбат.

· Тэтиҥ хатырыгын оргутан ынах, сылгы, дьиэ кыыллара быттыйдахтарына, онон сууйан үөнүн өлөрүҥ.

· Сахаларга арыгыны иһии ый саҕаланыытыттан саҕалаан, толору ый бүтүөр диэри көҥүллэммэт, бу кэмҥэ арыгы иһиллиэ суохтаах.

· Инсультаабыт, инфарктаабыт киһини үс суол арахсыытыгар сытыаран кумаҕынан, буорунан бүрүйэн куһаҕан дьайдарын оботторон ыраастааҥ.

· Тураах сугунун уута сүрэх ыарыытын эмтииргэ үчүгэй.

· Кымырдаҕас мустар уйатыгар сибиэһэй ынах тыҥатын ууран кымырдаҕастары сүөкээҥ.

Кымырдаҕас оргуйбут уута сэлликкэ, астмаҕа күүстээх эмп буолар.

· Саһыл тылын куурдан, бытарытан, мэлийэн мас үрүҥ күлүн кытары булкуйан биилээххэ өлөрбүт баастаах сирдэргэ хаан барыытын түргэнник оһорор, таһынан үөт туоһунан, ол кэннэүрдүнэн куобах тириитинэн саба баайыллар.

· Сиппиир буолар талах төрдүн уматан, хара дьүөкэтин сили кытары холбоон хара маас оҥорон араас аһаҕас баастары сотон оһоруллар.

· Кутуйах сылдьар сиригэр сугун абаҕатын уматан, буруолатан уураллар. Велосипед камератын эмиэ уматан уураллар. Кутуйах мэлийэр, суох буолар, сытын абааһы көрөн чугаһаабат.

· Оҕо күөмэйин тымныттаҕына, сылаас күлү өрбөххө баайан ону оҕо күөмэйигэр баайан угуттаан эмтээҥ. Оччоҕуна оҕо силэ хоҥнон, күөмэйэ үтүөрэн хаалыа.

· Илиини быһаҕынан быһыннаххытына, баттаххытын уматан ол күлүнэн хааны тохтотуҥ.

· Лабыктаны оргутан иһэн тымныйыыттан, сөтөл ыарыыттан эмтэниҥ.

· Тииһи мас чоҕунан аалан ыраастааҥ, миилэҥ истэҕинэ эмиэ чоҕу үлтү сынньан бороһуок оҥорон, ону ууга суурайан сайҕаныллар.

· Мас умайбыт күлүн ууга суурайан атах уутун, киһи атаҕын хастаммытын сууйан эмтэниҥ.

· Атах аһара сыттанарыгар эһэ сыата олус туһалаах.

Атаххыт наһаа ууланар буоллаҕына эһэ тириитинэн сууланыҥ, сылгы тириитэ эмиэ туһалаах.

· Бөрө отун - бөрөлүү, биирдии утаҕынан ыстаан сиэн ис-үөс ыарыыларыгар эмтэниллэр. Оргуппакка эрэ ордук. (Бөрө оргута сылдьыбатаҕа буолуо бука, ол иһин бөрө ото диэн ааттаннаҕа)

Ыстаан ыйыстан баран, бааһырбыт сиргин силгинэн салаа, салан. Түргэнник оһуо. Хаан барыытын тохтотуо.

Бөрө отун оргутан кутургуйаҕа баайан, саһарарга уонна да атын элбэх ыарыыларга оргутан иһэн, суунан, соттон, лиистиккэ клизмаланан эмтэнэллэр. Оргутан, көөнньөрөн эмтэнэр ньымалар элбэхтэр, бэйэҕит да билэргит буолуохтаах. Ити эрээри Бөрө отунан олус үлүһүйүмэҥ, бүөргэ ыарахан.

· Кыра ыарыылары тэтиҥ талаҕар сэттэ сиринэн, тыыннаах үрүҥ сылгыттан сиэллэ кырыйан ылан баайан, далбаатаан эмтээҥ (өлбүт сылгы сиэлэ барбат).

· Өр хаампатах босхоҥ киһини, субу өлөрүллүбүт сүөһүсылаас ханнын сааҕар сытыаран, толору аһыы суораттаах-тардаах мас тыыга уонна тиит хатырыгынан кырыылаан оҥкучах хаһан, онно тары кутан сытыаран эмтээҥ.

http://www.shamanstvo.ru/people/people-02.htm

http://asiarussia.ru/news/4784/