Лагари Хасан Челеби

XVII үйэтээҕи гравюраҕа Лагари аракыата көтүүтэ көстөр

Лага́ри Хаса́н Че́леби (осман. Lagâri Hasan Çelebi‎) — XVII үйэҕэ олорон ааспыт осман биллиилээх, номох буолбут авиатора. Айанньыт Эвлия Челеби суруга туоһулуурунан (суох соҕотох туоһу), Лагари Хасан Челеби аракыатанан көппүт бастакы киһи. Этиллэринэн, Лагари бэйэтэ оҥорбут аракыататынан буорах көмөтүнэн сиртэн 300 миэтэрэ үрдүктээх сиргэ көтөн тахсан баран, байҕалҕа кэлэн түспүт. Ол иһин султаантан наҕараадаламмыт.

Биографията

Эвлия Челеби суруйарынан, Лагари Хасан Челеби 1633 сыллаахха уопсайа 64, 145 кг (50 окка) ыйааһыннаах 7 иһит буорахтаах, сэттэ тоҥолох (1 египеттии тоҥолох = 52.4 см) усталаах, конустуу быһыылаах аракыатаны оҥорбут. Онтун Топкан диэн султаан дыбарыаһын тэллэҕэр, Сарайбурну тумуска, тэргэҥҥэ иилбит. Сурукка ыйылларынан, аракыатаны Мурат IV султаан кыыһын төрөөбүт күнүгэр анаан көтүппүттэр.

Эмиэ ол сурукка ыйылларынан, Лагари аракыатаҕа олорсон баран сиртэн 300 миэтэрэ үрдүккэ көтөн тахсыбыт уонна 20 сөкүүндэ буолаат, аллара куугунаабыт. Лагари онтон эмиэ бэйэтэ оҥорбут кынат-парашютунан байҕалга кэлэн түспүт уонна кытылга диэри харбаан тахсыбыт. Ити иһин султаан кинини көмүһүнэн наҕараадалаабыт уонна Осман импиэрийэтин сипах этэрээтигэр киллэрбит^[1]. Кэлин кинини Хотугу Причернаморье (билиҥҥи Украина) сиригэр ыыппыттар.^[2]

Лагари Хезарфен Ахмет Челеби диэн конструктар-учуонай буолбут бииргэ төрөөбүт бырааттаах этэ. Кини эмиэ бэйэтэ айбыт тэрилинэн (самодельные крылья) Босфор силбэһиитин көтөн туораабыта.

Култуураҕа

1996 сыллаахха туурактар Лагари Хасан Челеби, кини быраата итиэннэ доҕоро Хезерфан уонна оччотооҕу осман уопсастыбатын туһунан сырдатаары "Стамбул под моими крыльями" киинэни устубуттара.
2009 сыллаахха сэтинньи 11 күнүгэр "Разрушители легенд" диэн тэлэбиисэр биэриитигэр Лагари көтүүтүн хатылаан боруобалаан көрбүттэрэ. Ол гынан баран эспэримиэн кыаллыбата. Ону ыытааччылар олох кыаллыбата диэбэтэхтэрэ эрээри, "олус уустук буолсу уонна Лагари көтүүтүн туһунан информация даҕаны кэмчи" диэн быһаарбыттара^[3].

Өссө көр

Мюнхгаузен, Карл Фридрих Иероним фон
Хезарфен Ахмет Челеби
Эвлия Челеби
Авиация устуоруйата

Бэлиэтээһиннэр

↑ Harding John Flying's strangest moments: extraordinary but true stories from over one thousand years of aviation history.
↑ Winter Frank H. Who First Flew in a Rocket?
↑ Crash and Burn

Источниктар

Челеби Эвлия Seyahatname. — Стамбул: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 2003. — С. 670-671.

[1] Harding John Flying's strangest moments: extraordinary but true stories from over one thousand years of aviation history.

[2] Winter Frank H. Who First Flew in a Rocket?

[3] Crash and Burn

[1]

[2]

[3]