Кыттааччы ырытыыта:Денис Ядрихинский

Тыыл бэтэрээнэ – Тихонова Елизавета Никоновна

Мин эбэм аата Елизавета Никоновна. Кини 1940 сыллаахха ыам ыйын 12 күнүгэр Нам улууhун Модут нэhилиэгэр Улуу Сыhыы диэн алааhыгар күн сирин көрбүтэ. Аҕатын аата Тихонов Никон Константинович, ийэтин аата Тихонова Харитина Степановна. Кини 13-с оҕонон төрөөбүт, онтон 4 эрэ буолан хаалбыттар: 3 уол, биир кыыс. Кини ыарыhах буолан хойут хаампыт, саҥарбыт үһү, кэнники син улаатан истэҕин аайы син арыый буолан испит. Алта саастааҕар дьоно Модут бөһүөлэгэр көһөн киирбиттэр. Модукка дьиэлэрэ суох буолан, ийэтэ дояркалыыр ферматын дьиэтигэр олорбуттар, 1950 сыллаахха дьиэ туттан киирбиттэр. Модут нэһилиэгэр 1948 сыллаахха 4 кылаастаах оскуола аһыллан, 8 сааһыгар хойутаан оскуолаҕа киирэр. Оскуолаҕа киирэригэр кинини бэлэмнэнии бөлөҕөр ылаллар, онон маҥнайгы кылааска 10 сааһыгар киирэр. Инньэ гынан саастыы оҕолоруттан хаалан испит. Модукка төрдүс кылааһы бүтэрэн, Хатырык нэhилиэгин оскуолатыгар икки сыл 5-с уонна 6-с кылаастарга үөрэммит, 6-ка үөрэнэ сырыттаҕына саастаах оҕолор бүтүөххүтүн сөп диэбиттэригэр, саастаах оҕолор хас да буолан тохтообуттар. 1952 с. ахсынньы 18 чыыһылатыгар убайа Костя комсомольскай мунньахтан түүн кэлэн баран лаампаны уматаары гыммыта, кырааһына суох буолан биэрбит. Кырааһыын оччолорго чиэппэрдээх диэн бытыылка баара, оннук бытыылкаттан кырааһыын кута туран аҥар илиитигэр испиискэ тутан алҕас кырааһыҥҥа тайанан, кырааһына эстэн баһаар буолбут. «Алдьархай буолла, туруҥ!» - диэн хаһытаабытынан таhырдьа ыстаммыт, аҕата туран ууну ыһан умулларбыт. Кини буоллаҕына утуйа сыппыт, ону ийэтэ туран ороһойбут остуол кини аттыгар турбут, ол иһин кырааһын кини үрдүгэр түспүт, онон аҥар өттө төбөтүттэн атаҕар диэри уокка сиэниллибит, иннэ гынан балыыһаҕа 1953 сыл ахсынньы ыйыгар киирэн баран, кулун тутарга тахсыбыт. Кини балыаһаҕа сыттаҕына 1953 сыллаахха ССРС салайааччыта И.В. Сталин өлбүт, онно норуот барыта уонна бэйэтэ ытыырын эмиэ өйдүүр үһү. 1954 сыллаахха колхозка ылбыттар. Ньирэй көрүөн баҕаран оскуолаҕа үөрэнэ олорон оҕолорунан Кутуков Алексей диэн биригэдьииргэ: “20 ньирэйдэ миэхэ хааллары”, - диэн илдьиттээбит. Киниэхэ 20 ньирэйи хаалларбыттар. Үөрэнэн бутэн баран ол 20 ньирэйи көрбүтэ, Аҕыйах хонон баран икки ньирэйэ өлөн хаалбыт, онно куттанан ытыы турдаҕына колхоз бэрэссэдээтэлэ Макаров Григорий Алексеевич кэлбитигэр, өссө күүскэ ытаан биэрбит. Хата бэрэссэдээтэлэ кэлэн “ытаама, биригэдьиир буруйдаах” диэбит. “Ньирэйдэр бастаан таһырдьа тахсалларыгар, күрүөтэ кыараҕас буолуохтаах, бу киэҥ күрүөҕэ тахсан, наһаа сүүрэн аҕылаан өлбүттэр” - диэбит, онтон ыла ньирэй көрөөччүнэн үлэлээбит. Урут сулумах кыргыттары алааска үлэлэлэтэ ыыталлар эбит. Кини Кыйыда диэн алааска ыарыылаах ынахтарга үс сылтан ордук дояркалаабыт, онтон бөһүөлэккэ киирэн наар ньирэй көрбүт. 1964 сыллаахха Уус-Алданнар от үүммэтэҕин иһин, Нам Модут нэһилиэгэр ынах сүөhүнэн кыстыы кэлбиттэр. 1965 с. Пермяков Николай Дмитриевич диэн уолга кэргэн тахсан, Уус-Алдан Дүпсэ нэһилиэгэр көһөн барбыт. Эбэм онно от тиэйээччинэн үлэлээбит. Кэргэнинээн 13 сыл бииргэ олорбуттар, алта оҕоломмутар: 5 кыыс, 1 уол. Уус-Алдаҥҥа эмиэ аҕыйах кэмҥэ кэргэнинээн ньирэй көрбүттэр. Кэнники оҕолонон олордоҕуна кэргэнэ (эhэбит) доярдаан, бастыҥ ыанньыкыст аатын ылбыт. Кэргэнэ (эhэбит) 1978 сүрэҕинэн ыалдьан өлбүт, эбэм онтон дойдутугар төннөн кэлэн баран эмиэ ньирэй көрөөччүнэн үлэлээбит. 1984 сыллаахха хотонунан куоталаhыыга бастааннар, Прибалтикаҕа путевка биэрбиттэр: Москванан, Ленинградынан уопсайа 7 куоратынан күүлэйдээн кэлбиттэр. Онтон 1986 сыллаахха Баку куоракка Кызыл-Кум диэн санаторийга путевка биэрэннэр, 2 буолан сынньанан кэлбиттэр. 1990 с. биэнсийэҕэ тахсар уонна үлэ бэтэрээнэ буолар. 2014 с. Модут нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо буолбута. Биэнсийэҕэ тахсан баран иккиһин кэргэннэммитэ. Кэбээйи оҕонньоругар Дьяконов Николай Николаевичка тахсыбыта, кини эмиэ огдообо этэ. Билигин оҕолоро бары ыаллар, 20-чэ сиэннээхтэр, 10-н тахса хос сиэннээхтэр. Билигин барыта этэҥҥэ, сааһа 76 буолбута, кырыйдым диир даҕаны син сылдьар. Оҕонньорунаан иккиэн туһа дьоно: оҕолоругар, сиэннэригэр өйөбүл буолан олороллор.

Ахтыыны суруйда сиэнэ ХИФУ физкультура уонна успуорт үнүстүтүүтүн 2 кууруһун устудьуона Ядрихинскай Денис.Денис Ядрихинский (ырытыы) 00:54, 5 Ахсынньы 2016 (UTC)