Кыттааччы:Violetta Savvinova

Пушкин остуоруйалара сахалыы тылынан

Ю. И. Васильев Кыым. - 1987. - Муус устар 3 к.

Кyндy сиэркилэм, эт эрэ, Кyн анныгар ордук кэрэ, Кэрэмэн, талба буолуох, Ким баарый, миигин куотуох? Пушкин остуоруйалара. Yтye5э-yчyгэйгэ yeрэтэр, сырдыкка-кэрэ5э ынырар алыптаах остуоруйалар. Кинилэри аахпатах киhи, арааhа, суох буолуо. Бу остуоруйалары yгyстэр оскуола5а да киирэ иликтэриттэн билэллэр, yeрэтэллэр. Кинилэртэн биhиги нуучча норуотун бар5а баай литературатын, улуу поэт А.С.Пушкин eлбeт-сyппэт yйэлээх айымньыларын кытары маннайгы билсиhиибит са5аланар.

Александр Сергеевич Пушкин айымньылара, ол иhигэр остуоруйалара, Советскай Союз сyyстэн тахса араас тылларынан бэчээттэнэн тахсыбыттара. Сахалыы тылынан 1937 сыллаахха поэт В.Чиряев тылбааhыгар "Балыксыт уонна балыкчаан туhунан остуоруйа" тахсыбыта. Остуо-руйа "Ырыа-хоhоон" диэн ааттаах улуу поэт сахалыы тахсыбыт айымньыларын хомуурунньугар киирбитэ. Эмиэ ити сыллаахха бу остуоруйаны Г.М.Васильев тылбаастаабыта Москва5а туспа кинигэнэн тахсыбыта, оттон В.Чиряев "Бэлэм буол" хаhыакка "Oлбyт сарыабына уонна сэттэ бухатыыр туhунан остуоруйаны" тылбаастаан бэчээттэппитэ.

1938 сыллаахха "А5абыт уонна кини yлэhитэ Балда туhунан остуоруйа", "Кыhыл кeмyс бeтyyкчээн туhунан остуоруйа" И.К.Попов тылбааhыгар "Дабаан" ("Подъем") альманахха тахсыбыттара.

Поэт В.Чиряев "Балыксыт уонна балыкчаан туhунан остуоруйаны", "Oлбyт сарыабына уонна сэттэ бухатыыр туhунан остуоруйаны" тылбаастаабытын аа5ааччылар киэн эйгэлэрэ улаханнык сэнээрбиттэрэ. Саха сирин народнай поэта С.Кулачиков - Эллэй В.Чиряев тылбаастарыгар yрдyк сыанабылы биэрбитэ.

1947 сыллаахха поэт Ф.Софронов "Салтан саар, кини уола албан ааттаах, кyyстээх-уохтаах бухатыыр кинээс Гвидон Салтанович уонна yтyeкэн Куба сарыабына тустарынан остуоруйаны" ситиhиилээхтик тылбаастаабыта.

А.С.Пушкин тeрeeбyтэ 150 сылын кeрсe 1949 сыллаахха "А5абыт уонна кини yлэhитэ Балда туhунан остуоруйаны" Г.И.Макаров - Дьуон Дьанылы, "Кыhыл кeмyс бeтyyкчээн туhунан остуоруйаны" С.А.Саввин-Кyн Дьирибинэ тылбаастаабыттара. Кинилэр саха литературатыгар тылбаасчыт быhыытынан биллэллэр. Ол курдук, Г.И.Макаров - Дьуон Дьанылы "Евгений Онегины" уонтан тахса сыл устата дьаныардаахтык yлэлээн yрдyк маастарыстыбалаахтык тылбаастаабыта советскай суруйааччылар Бyтyн Союзтаа5ы II съезтэригэр улахан сыанабылы ылбыта. Оттон С.А.Саввин - Кyн Дьирибинэ К.Чуковскай "Айболит доктор", М.Горькай "Ийэ", К. Тренев "Любовь Яровая", П. Ершов "Бeкчeгeркeeн-соно5осчоон", А.Кононов "Ленин туhунан кэпсээннэр", В.Ажаев "Москваттан ыраах", Ч.Айтматов "Ийэ хонуута" айымньыларын уо.д.а. сахалыы тылбаастаабыта.

1959 сыллаахха С.Дьяконов "Ийэ эhэ туhунан остуоруйаны" тылбаастаабыта "Бэлэм буолга" бэчээттэммитэ. Маны таhынан,С.Дьяконов А.С.Пушкин айымньыларыттан "Борис Годунову" сахалыы санардыбыта.

Ити курдук, Александр Сергеевич Пушкин бары остуоруйалара ("Жених" диэнтэн уратылара) сахалыы тылынан санарбыттара, аа5ааччылар дирин ытыктабыл-ларын ылбыттара.

Соторутаа5ыта кыра саастаах аа5ааччылар "Oлбyт сарыабына уонна сэттэ бухатыыр туhунан остуоруйа", "Балыксыт уонна балыкчаан туhунан остуоруйа" В.Чиряев тылбааhыгар бэчээттэнэн тахсыбыттарын улахан yeрyyнэн кeрсyбyттэрэ.

Кэлэр кэмнэ саха аа5ааччылара, бастатан туран, эдэр кeлyeнэ, улуу поэт А.С.Пушкин сахалыы тылбаастаммыт остуоруйалара тyмyллyбyт кинигэтин кeрyeхтэрэ диэн эрэниллэр.