Эпидермофитияттан харыстаныы

Айылҕаҕа сиэрэ суох элбэх микроорганизмнар бааллар. Олорго грибоктар эмиэ киирсэллэр.

Сорох грибоктар киһиэхэ туһалаахтар, промышленноска уонна медицинаҕа киэҥник туттуллаллар. Ол курдук доруоһа грибоктара килиэби буһарыыга, пиибэни, кефири, кыбааһы бэлэмнээһиҥҥэ туттуллаллар. Пенициллин, стрептомицин курдук эмтэр, онтон да атын антибиотиктар эмиэ араас грибоктар көмөлөрүнэн оҥоһуллар.

Ол эрээри киһини уонна сүөһүнү ыарытыннарар паразит-грибоктар эмиэ бааллар. Итинник грибоктартан үөдүйэр ыарыылары грибковай ыарыылар диэн ааттыыллар. Саамай киэҥник тарҕаммыт грибковай ыарыылартан биирдэстэринэн эпидермофития буолар.

Эпидермофития ыарыыны көбүтээччи - эпидермофитон диэн грибок тириигэ уонна тыҥырахха өтөн киирэн, ыарыыны үөскэтэр. Бу грибоктар баттахха, түүгэ куттала суохтар. Эпидермофитоннар ордук сииктээх мачаалкаҕа, дыгдаҥнас, көпсөркөй тэлгэхтэргэ, мас эрэһээҥкилэргэ, онтон да атыттарга хас да ый устата өлбөккө сылдьыахтарын сөп.

Эпидермофитон куһаҕан да усулуобуйаны бэркэ тулуйар. Ол курдук 25° тымныыны үчүгэйдик уйар, оттон - 40-50° тымныыга икки хонугунан эрэ өлөр, 80° тымныыны 30 мүнүүтэ устата тулуйар. Ол эрээри грибоктар мыылалаах итии ууттан, 5 бырыһыаннаах сөҥөрдүллүбүт хлорнай испиэскэ суурадаһыныттан, 10 бырыһыаннаах формалин суурадаһыныттан тута өлөллөр.

Эпидермофития олус тарҕаммыт ыарыы, аан дойдуга бүтүннүүтүгэр кэриэтэ баар.

Бу ыарыынан улахан да дьон, оҕолор да ыалдьаллар, ол эрээри оҕолор сэдэхтик ыалдьааччылар. Советскай ученайдар үөрэтэн көрүүлэринэн бу ыарыынан биһиги дойдубутугар ордук харбыыһыттар, баанньык, душ үлэһиттэрэ, итии сыахтар рабочайдара ыалдьаллар.

Эпидермофитиянан хайдах сысталларый уонна бу ыарыы тарҕаныыта

Эпидермофития - киһи ыарыыта. Ыалдьыбыт дьон бэйэлэрэ да билбэттэринэн грибоктары тарҕаталлар. Кинилэр тилэхтэрин тириилэригэр уонна тыҥырахтарыгар сыста сылдьар ыарыыны көбүтэр сиэрэ суох элбэх микробтары таһаараллар.

Эпидермофития грибоктара ханнык баҕарар куһаҕан усулуобуйаны тулуйугастар, онон киэҥник тарҕаналлар. Ол да иһин грибковай ыарыы киһиттэн киһиэхэ кэбэҕэстик сыстыан сеп.

Эпидермофития киһиэхэ үксүн быһаччы, грибогынан сутуллубут тилэҕин тириитэ хоҥутталанан түспүт предметтэриттэн, сыстар. Ыалдьыбыт киһи баанньыкка, бааннаҕа, душка суунар кэмигэр тилэҕин тириититтэн грибоктар дөбөҥнүк арахсан, атахха уурунар тэлгэхтэргэ, эрэһээҥкилэргэ, таастарга, ыскамыайкаларга түһэллэр, сууммут уу түһэр сирэ бүөлэннэҕинэ уу мунньуллан хаалааччы, оччоҕо грибоктар онно сылдьаннар доруобай дьон тириилэригэр дөбөҥнүк сысталлар. Ыалдьааччы уллуҥаҕыттан грибок наскыга, чулкуга, онтон да атын атах таҥаһыгар сыстар уонна тула баар предметтэргэ: дьыбааннарга, көбүөрдэргэ, дорожкаларга, муостаҕа тарҕанар.

Ыалдьааччы илдьэ сылдьыбыт малларын (атаҕын таҥаһын, наскытын, онтон да атыны) тутуннахха уонна кини суунар губкатын, мачаалкатын туһаннахха, киһи бу ыарыыга сыстыан сеп.

Илии уонна атах тыҥырахтарын ыраастыыр, киэргэтэр (маникюр уонна педикюр) инструменнары уонна ордук дьиэ кэргэҥҥэ тыҥыраҕы кырыйарга уопсай биир кыптыыйы дезинфекциялаабакка эрэ туттууттан бу ыарыынан эмиэ сыстыахха сеп.

Дьиэҕэ ордук бааннаттан, атахха уурунар губчатай тэлгэхтэртэн сыстыахха сеп, итилэргэ грибоктар, сииктээх буолан, түргэнник ууһууллар, өр тыыннаах сылдьаллар.

Промышленнай тэрилтэлэргэ: душтары сыыһа оҥорууттан, онтон сылтаан ыраастык туттуу нуорматын тутуспат буолууттан, холобура, кырааскаламматах мас эрэһээҥкилэр, хас рабочай аайы суунар кэмҥэ туһунан мыылалаах уу сүүрүгүрбэккэ халыйан туруутуттан, эпидермофитиянан ыалдьыахха сеп. Үлэ кэмигэр таҥнар таҥаһы, атах таҥаһын, ордук эрэһиинэ уонна түүттэн оҥоһуллубут атах таҥаһын хас да киһи уларса сылдьан туттуута эпидермофития тарҕаныытыгар тириэрдэр.

Дьиэҕэ уонна үлэҕэ эрэ буолбакка, атын сиргэ эмиэ эпидермофитияҕа сыстыахха сеп. Баанньыкка уонна душка сылдьааччылар баар буолуохтарын сеп, кинилэр ыскамыайкаларга уонна муостаҕа грибоктары түһэрэннэр өлүөр дьону сутуйаллар.

Киһи суунар тэрилтэлэрин куһаҕаннык хомуйар, дэҥ эмэ дезинфекциялыыр буоллахха уонна туттуллубут уу аанньа сүүрүгүрбэт буоллаҕына, ыарыы тарҕанарыгар сөптөөх усулуобуйа үөскүүр. Бэйэни ыраастык туттумматахха, спортивнай саалаҕа сылдьан атын атах таҥаһын кэтииттэн, комиссионнай маҕаһыынтан атыылаһыллыбыт атах таҥаһын дезинфекциялаабакка эрэ кэтииттэн бу ыарыыга киһи дөбөҥнүк сыстыан сөп.

Эпидермофития ыарыы туохтан көбөрүй

Киһи грибоктарынан сыһынна да ыалдьан барбат. Итини таһынан грибок сороҕор бэрт кыратык, ардыгар улаханнык ыарытыннарар. Ити киһи ис организмыттан уонна тас эйгэттэн тутулуктаах. Доруобай киһи эпидермофиянан ыалдьан биэрбэт, организма бу ыарыыга үчүгэйдик утарылаһар.

Нервнэй система, куттах-оһоҕос ыарыылара, арыгылааһын, онтон да атын ыарыылар киһи организмын кэбирэтэллэр, онон организм эпидермофитияны утары охсуһар дьоҕурун мөлтөтөллөр, ыарыы тэнийэригэр, улаатарыгар тиэрдэллэр.

Эпидермофития тарҕаныытыгар олохтоох усулуобуйа эмиэ сабыдыаллыыр. Доруобай, бүтүн тирии грибоктары киллэрбэт. Наһаа тиритэртэн, көлөһүннүрэртэн тирии сахсайар, быһыта барар, онон грибоктар сысталларыгар уонна ууһуулларыгар сөптөөх усулуобуйа үөскүүр. Ол иһин даҕаны сайынын, киһи үгүстүк тиритэр кэмигэр эпидермофитиянан элбэхтик ыалдьаллар.

Хаптаҕай уллуҥахха, сүгэһэрдээх тарбахха эпидермофития ыарыы ордук дөбөҥнүк сыстар.

Сөбө суох атах таҥаһын кэтииттэн, өр хаамыыттан киһи уллуҥаҕа кытарар, бааһырар, онон эпидермофития ыарыы сыстарыгар уонна бэргииригэр табыгастаах усулуобуйа үөскүүр.

Тус бэйэ ыраастык туттубатыттан: атаҕы дэҥ кэриэтэ суунартан, кэмиттэн кэмигэр наскыны, уктаһы уларыппаттан, үчүгэйдик сууйбаттан, дезинфекциялаабаттан, атах таҥаһын куурдубаттан ыарыы дөбөҥнүк ылыар сөп.

Бүтэй, эрэһиинэ атах таҥаһыттан киһи атаҕа ууланар, ол эмиэ ыарыы үөдүйэригэр тиэрдиэн сеп.

Эпидермофития бэлиэлэрэ

Эпидермофития киһи атаҕын уллуҥаҕар, тыҥырахтарыгар уонна дэҥ кэриэтэ быттыгар үөскүүр.

Эпидермофития эҥин араастык саҕаланар.

Ыарыы 3-с-4-с, 4-с-5-с тарбахтар икки ардыларынааҕы ыыраахтар мыччыстаҕастарыгар, уллуҥах хогоҕоругар уонна кырыыларыгар таптаан олохсуйар. Ыарыы чэпчэкитик киирдэҕинэ, киһи тириитэ биллэ-биллибэттик хаҕыланан түһэр уонна биллэр-биллибэт быһыта барбыттардаах буолар. Ыалдьааччы үксүн дьыалайдаабакка, врачка көрдөрө барбат, онон ыарыыны көҥүл тарҕата сылдьар.

Эпидермофития атах ыырааҕар олохсуйдаҕына, быдьына курдук ымынах тахсар, тарбах ойоҕосторугар сороҕор быычыкаайык хабахтар үөскүүллэр, тирии кытарар, хайыта барар уонна киһи тулуйбат гына кыһыйар.

Сороҕор бу ыарыы наар хабылыттан тахсар. Дьэҥкирдиҥи хабахтар уллуҥах хотоҕоругар, кырыыларыгар уонна тарбахтарга тахсаллар. Ол хабахтар сиэрэ суох кыһыйаллар, онтон киһи улаханнык эрэйдэнэр.

Эпидермофития ыарахан көрүҥэ искэҥнэнэр, уу чалҕарыйар. Өр эмтэппэтэххэ, киһи атын этигэр кыһыл быдьына буолан тарҕанан барар. Эмтэппэтэххэ эбэтэр дьалаҕайдык эмтэтэр буоллахха, эпидермофития тиһэҕэр тиийэн экземаҕа кубулуйуон сөп.

Эпидермофитиялаах тыҥырахтар өлбөөркөй көрүҥнэнэллэр, халыҥыыллар уонна кырыы өттуттэн тоҕуттан түһэ сылдьар буолаллар.

Эпидермофития тыҥырах муоһун кэбирэтэн, алдьатан, микробтар киириилэригэр көмөлөһөр, онон ыарыы уһаан-кэҥээн лимфангентаҕа, лимфоаденикка, рожаҕа кубулуйар.

Эпидермофитияттан сэрэнии дьаһаллара

Эпидермофитияттан общественнай миэрэлэринэн уонна тус бэйэ сэрэниитинэн харыстаныллар.

Общественнай харыстаныы

Эпидермофитиялаах киһи бэйэтэ да билбэтинэн атаҕын уллуҥаҕыттан грибоктар баанньыкка, душка, сөтүөлүүр ууларга түһэллэрин өйдөөн туран, ити сирдэргэ санитарнай-гигиеническэй быраабылалары кытаанахтык тутуһуохтаах.

Ол курдук куруук дезинфекция оҥоһуллуохтаах, дьиэни, баанньыкка туттар тэриллэри кичэйэн сууйуллуохтаах. Атахха уурар тэлгэхтэри, муостаны, ыскамыайкалары, эрэһээҥкилэри маҥнай итии уунан саба ыстарыллар, онтон 5 бырыһыаннаах хлорамин эбэтэр 5 бырыһыаннаах хлорнай испиэскэ сөҥөрдүллүбүт суурадаһынынан дезинфекция оҥоһуллар. Баанньык үлэһиттэрэ киһи сууммут уутун көрөн сылдьан түһэрэн иһиэхтээхтэр.

Эпидермофития тарҕамматын туһугар спортивнай саалалары син биир баанньыгы хомуйар, ыраастыыр курдук ыраастык тутуллуохтаах. Спортсменнар биирдии бэйэлэрэ туспа атах таҥастаах буолуохтаахтар, ол суох буоллаҕына дезинфекцияламмыт эрэ атах таҥаһын кэтиэхтээхтэр.

Тус бэйэ сэрэниитэ

Эпидермофития киэҥник тарҕамматын туһугар уллуҥах тириитэ хаҕыланара, хабахтар үөскүүллэрэ билиннэр эрэ врачка көрдөрө охсуллуохтаах. Бу ыарыы олус сыстыгыннааҕын өйдүөххэ наада.

Ыраастык тутта үөрэннэххэ уонна атаҕы киртиппэккэ куруук көрө-истэ сырыттахха эпидермофитиянан ыалдьыа суохха сөп.

Атах таҥаһа: наскы, чулку, уктас, утуйар таҥас, соттор, хайаан да киһи аайы тус-туһунан буолуохтаах. Наскыны, чулкуну оргутан баран сууйуллуохтаах уонна итии өтүүгүнэн өтүүктэниллиэхтээх. Ордук атахтара уулаах дьоннор ыраастык туттунуу быраабылаларын кичэйэн тутуһуохтаахтар. Атаҕы күн аайы, ол эрээри оччо элбэҕэ суохтук сымнаҕас мачаалканнан сууйуллуохтаах уонна кубус-кураанах гына сотуллуохтаах.

Атаҕа ууланар киһи куурдар бороһуогу туттуохтаах, формидон диэн убаҕас эминэн соттуохтаах. Атах таҥаһа үчүгэйдик куурдуллуохтаах, салгылатыллыахтаах. Атаҕы быһа астарбат, аалларбат туһугар атах таҥаһын сөптөөх эрэ размерын талан ылыллыахтаах.

Төһө кыалларынан бүтэй атах таҥаһын (саппыкыны, бачыыҥканы) мэлдьи кэтиллиэ суохтаах: сайынын сандалеты, босоножканы кэтэр ордук. Уулаах атахтаах дьон эрэһиинэ атах таҥаһын, капрон наскыны, чулкуну кэтэллэрэ табыллыбат.

Урут кэтиллэ сылдьыбыт атах таҥаһын ыллахха, үчүгэйдик дезинфекцияланыахтаах: 40 бырыһыаннаах формалин суурадаһыныгар хаһыат куумаҕытын илитэллэр уонна түүппүлэ иһигэр уган баран, түүппүлэлэри тус-туһунан халыҥ кумааҕыга суулууллар уонна 48 чаас устата ыксары сабан дьааһык иһигэр уган сытыараллар. Ити курдук уксууһунан оҥорон, 8-12 чаас устата тутан эмиэ туһаныахха сөп.

Баанньыкка, душка сылдьар кэмҥэ тус бэйэ ыарыыттан сэрэниитин тутуһуохха наада: ыскаамыйаны, тааһы итии уунан саба ыһыллыахтаах, туспа мачаалкалаах буолуллуохтаах.

Баанньыкка уу кыайан түспэккэ, халыйбыт сиригэр туруллуо суохтаах. Баанньыктанан баран атаҕы аналлаах сотторунан кубус-кураанах гына сотуллуохтаах, ол кэнниттэн одьукулуонунан, 1-2 бырыһыаннаах салициловай испииринэн, 2 бырыһыаннаах дьуотунан, аһылыкка туттуллар уксуус суурадаһынынан сотуллуохтаах.

Эпидермофитиянан ыалдьа сылдьыбыт дьоннор бу ыарыыга иккистээн дөбөҥнүк хаптарыахтарын сөп, онон кинилэр бу этиллибит быраабылалары ордук кичэйэн туран тутуһуохтаахтар.

Онон эпидермофитияттан сэрэнии нэһилиэнньэттэн бэйэтиттэн улахан тутулуктаах.

Литература

Дунаевская Маргарита Ивановна «Эпидермофития ыарыыттан харыстааны» Якутск, Якуткнигоиздат, 1996