Бу сирэй Кулун тутар 15 куодун көр

'''Кулун тутар 15''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 74-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 75-c күнэ). Сыл бүтүө 291 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* [[Билэ:Earth flag PD.jpg|25px]] [[Туһанааччылар бырааптарын көмүскүүр күн]]
* [[Билэ:Earth flag PD.jpg|25px]] [[Түлүөн]] оҕолорун көмүскүүр күн<ref>{{cite web|url=http://ecoportal.ru/news.php?id=28582|title=15 марта — Международный день защиты бельков|date=2008-03-15|publisher=ECOportal|accessdate=2013-03-15|archiveurl=|archivedate=}}</ref>

* {{Флагификация|Белоруссия}} — [[Конституция Белоруссия Конституцията|Конституция]] күнэ
* {{Флагификация|Венгрия}} — [[Венгрияҕа 1848—1849 сс. өрөбөлүүссүйэ|1848 с. өрөбөлүүссүйэ]] саҕаланыытын күнэ
* {{Флагификация|Испания}} — [[Фальяс]] саҕаланар, дойду илин өттүгэр [[Валенсия]]ҕа киэҥник бэлиэтэнэр хас да хонуктаах уот бэстибээлэ (фальяс диэн факел). Былыр мас уустара бэлиэтииллэрэ, дьон баараҕай куукула оҥороллор уонна онтуктарын уоттууллар. Бу күн ЮНЕСКО утумун испииһэгэр киллэриллибитэ
* {{Флагификация|Палау}} — Ыччат күнэ
* {{Флагификация|Либерия}} — [[Робертс Джозеф Дженкинс|Робертс]] күнэ. Джозеф Робертс (1809—1876) — дойду бастакы бэрэсидьиэнэ, "Либерия аҕата" диэн ааттаммыт киһи
* {{Флагификация|Япония}} — [[Хонэн-мацури|Өлгөм сыл күнэ]]

== Түбэлтэлэр ==
* [[Б.э.и. 44 сыл]] — Рим импэрээтэрин [[Юлий Цезарь|Юлий Цезары]] өлөрбүттэр.
* [[493]] — Рим импиэрийэтэ суоллубутун кэннэ Италия хоруола буолан олорбут [[Одоакр]]ы [[Остготтар|остготтар]] хоруоллара [[Улуу Теодорих]] албыннаан эйэлэһии чалҕарыыныгар ыҥыран өлөттөрбүт.
* [[856]] — 16 саастаах [[Византия импиэрийэтэ|Византия импиэрийэтин]] ыраахтааҕыта [[Михаил III]] ийэтин Феодора былааһын суулларан регенствоттан босхоломмут, ийэтин уонна эдьиийдэрин манастыырга ыыппыт.
* [[1812]] — [[Калифорния]]ҕа бастакы нуучча сэлиэнньэтэ олохтоммут — Росс холуонньа. Бу Америкаҕа Форт Росс диэн аатынан биллэр сэлиэнньэҕэ 1812 сылтан 1841 сыллаахха диэри элбэх саха олорбута, үлэлээбитэ. 
* [[1822]] — [[Александр I]] ыраахтааҕы Арассыыйа судаарыстыбатын сэбиэтэ «Об отсылке крепостных людей за дурные поступки в Сибирь на поселение» оҥорбут докумуонун бигэргэппит.
* [[1848]] — [[Венгрия]]ҕа өрөбөлүүссүйэ саҕаламмыт, ол түмүгэр Габсбурдар баһылаан олорор дойдуларыгар реформа ыытарга күһэллибиттэрэ.
* [[1907]] — [[Финляндия]] [[түмэн]]игэр бастакы быыбар буолбут (ол саҕана Финляндия Арассыыйа импиэрийэтин иһинэн улуу княжество статустааҕа).
* [[1917]] — [[Николай II]] ыраахтааҕы бөрүстүөлтэн батыныыга илии баттаабыт, былааһы быраатыгар Михаил Александровичка биэрэрин биллэрбит. Бу күн Арассыыйаҕа Г. Е. Львов баһылыктаах Быстах кэм бырабыыталыстыбата олохтоммут, былааһы кини ылбыт.
* [[1920]] — ''Саха сиринээҕи байыаннай-революционнай штаб'' былааһы ''Быстах кэмнээх Саха сиринээҕи губревкомҥа'' туттарбыт. Губревком бэрэстээтэлэ — [[Х.А. Гладунов]], чилиэннэрэ — [[Т.З. Винокуров]], [[М. Соловьев]].
* [[1920]] — кэлин үрүҥнэр салайааччыларыттан биирдэстэрэ буолбут [[Артемьев Михаил Константинович|Михаил Артемьев]] ревком бэрэстээтэлинэн анаммыт.
* [[1923]] — кыһыллар генерал Ракитин этэрээтин кытта сэриилэһэн баран [[Мүрү]] сэлиэнньэтин (билигин [[Уус-Алдан улууhа|Уус Алдан]] [[Бороҕон|Бороҕоно]]) ылбыттар.
* [[1933]] — Саха национальнай байыаннай учуулуссатын (ЯНВШ) 6 курсаана хайыһарынан тохсунньу 15 күнүттэн 58 күн устата айаннаан Дьокуускайтан Хабаровскайга тиийбиттэр. Айан кистэлэҥ этэ. Хайыһардьыттар хотугу дойдуга саллаат таҥаһа-саба тымныыны төһө тулуйар кыахтааҕын, ытар сэп-сэбиргэл тымныыга хайдах үлэлиирин, уустук айаҥҥа күннээҕи аһылык нуормата төһө буоларын уонна хайыһары, сааны-саадаҕы табыгастаахтык хайдах туттуохха сөбүн билэр соруктаахтар этэ. Уһук Илиннээҕи аармыйа хамаандыссайа Василий Блюхер бу бохуот ситиһиилээхтик түмүктэммитин кэннэ хас биирдиилэригэр Махтал сурук туттарбыта уонна бинтиэпкэ бэлэхтээбитэ.
* [[1938]] — ВКП(б) биллиилээх диэйэтэллэрэ Н. И. Бухарин, А. И. Рыков, Н. Н. Крестинскай уо.д.а. ытыллыбыттар.
* [[1939]] — [[Чехословакия]]ны Германия оккупациялаабыт.
** "Эдэр бассабыык" хаһыакка [[Сметанин Тимофей Егорович|Тимофей Сметанин]] суруйааччы [[Чаҕылҕан (суруйааччы)|Чаҕылҕан]] "Ньургуһун туһунан" диэн оҕолорго аналлаах кинигэтин ырытар ыстатыйатын бэчээттээбит<ref>Афанасий Аржаков, Т. Сметанин — оҕо суруйааччыта // Т. Сметанин, Икки томнаах айымньылар, 1 Т., Дь., Бичик, 1999 - 2008 с., С. 196</ref>.
* [[1943]] — олунньу 17 күнүттэн Гжатскай анныгар буолбут кыргыһыыларга кыттыбыт Ньурба учуутала [[Чусовской Александр Николаевич|Александр Чусовской]] ыараханык бааһырбыт. Үтүөрэн баран сулууспатын салҕаабыта. Кэлин Саха АССР үөрэҕириитин миниистирин солбуйааччыта (1954—1962) буола сылдьыбыта, Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала (1953) ытык ааты ылбыта, 90 сааһыгар диэри олорбута.
* [[1949]] — В.И. Ленин аатынан Бүтүн Союзтааҕы тыа хаһаайыстыба наукаларын Академиятын бэрэсидьиэнэ Лысенко Т.Д. Саха сирин дэлэгээссийэтин кытта көрсүбүт. Дэлэгээссийэни Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлэ [[Протодьяконов Василий Андреевич|Василий Протодьяконов — Кулантай]] салайбыта.
* [[1990]] — [[Горбачёв Михаил Сергеевич|Михаил Горбачев]] Сэбиэскэй Сойуус бастакы бэрэсидьиэнинэн талыллыбыт.
* [[2007]] — Саха Өрөспүүбүлүкэтин вице-бэрэсидьиэнинэн [[Михайлова Евгения Исаевна|Евгения Михайлова]] талыллыбыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1930]] — [[Лобанов Федор Матвеевич|Лобанов Федор]] (15.03.1930—?) — саха аатырбыт ырыаһыта, Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
* [[1932]] — [[Тимофеев Михаил Елисеевич|Михаил Тимофеев]] (15.03.1932—22.01.2013) — саха народнай бэйиэтэ.
* [[1935]] — [[Парников Василий Семенович|Василий Парников (Сэксэй)]] (15.03.1935—2000) — саха худуоһунньуга, график.
* [[1938]] — [[Сидоров Василий Романович|Василий Сидоров]] — фотограф, суруйааччы, РСФСР олох-дьаһах ѳҥѳтүнэн хааччыйыыга үтүѳлээх үлэһитэ, туйгуна, Мэҥэ Хаҥалас оройуонун, Алтан, Хара нэһилиэктэрин Ытык киһитэ, "Таммахтар" литэрэтиирэ холбоһук чилиэнэ, "Эркээйи" хаһыат уопсастыбаннай кэрэспэдьиэнэ.
* [[1943]] — [[Павлов Афанасий Афанасьевич|Афанасий Павлов]] — устуоруйа билимин хандьыдаата, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Билии» уопсастыба тутаах лектора.

== Өлбүттэр ==
* [[Биһиги эрабыт иннинэ 44 сыл|Б.э.и. 44]] — [[Юлий Цезарь]], Рим импэрээтэрэ.
* [[1998]] — [[Бенджамин Спок]] (1903 төр.), аан дойдуга биллибит педиатр быраас, кыра оҕону көрүүгэ кинигэлэр ааптардара.

{{ыйдар}}

[[Категория:Кулун тутар 15]]