Кугультинов Давид Никитич

Кугультинов Давид Никитич — бэйиэт, Максим Горькай аатынан Россия Государственнай бириэмийэтин лауреата, Калмыкия народнай бэйиэтэ.

Давид Никитич Кугультинов Абганер Гаханкин диэн сэлиэнньэҕэ 1922 сыллаахха төрөөбүтэ. Оҕо эдэр  сааһа сэбиэскэй кэмҥэ ааспыта. 1941 сыллаахха Аҕа дойду уоттаах сэриитэ буолбутугар төрөөбүт дойдутун көмүскүү саа-саадах тутан фроҥҥа барбыта.  Үс сыл хорсун буойун аатын ааттатан сылдьыбыт калмык хорсун саллаатын калмыгын эрэ иһин сэрии толоонуттан устубуттара. 1943 сыллаахха ахсынньы ыйга Сталин ыйыытынан калмык норуотун бүтүннүүтүн таҥнарыахсытынан уонна норуот өстөөхтөрүнэн ааттаан  үлэттэн, фронтан сыыйан сыылкаҕа ыыталаабыттара. Давид Кугультинов Красноярскай кыраай Бийск куоратыгар түбэспитэ. Биллэн турар, кини кыырпах да саҕа буруйа суох калмык норуотун уонна бэйэтин аатын көмүскүүргэ турууласпыта. Ол кытаанах кэм саҕана Сталины утары тыл көтөхпүтүн бырастыы гымматахтара, тутан ылан хаайбыттара уонна 12 сылга хаатыргаҕа утаарбыттара. Атаҕастабыллаах хара балыырдаах олоҕу этэҥҥэ тулуйбута, 1956 сыллаахха Сталин өлбүтүн кэнниттэн калмык норуотун буруйа суоҕа дакаастанан, ааттара тиллэн реабилитацияламмыттара.

Эйэлээх көҥүл олоххо Давид Кугультинов айар үлэ үөһүгэр төбөтүнэн түспүтэ. Кини литератураҕа быдан эрдэ 30-с сыллар бүтүүлэригэр киирбитэ. Бастакы хоһоонноро 1936 сыллаахха бэчээттэммиттэрэ. Сэрии да сыылка да кэмигэр айар үлэтэ төһө да харгыстаммытын иһин суруйарын тохтоппотоҕо. Кини 1960 сыллаахха суһаллык Литературнай институту бүтэрэн, тутатына төрөөбүт, ахтылҕаннаах дойдутугар тута Калмыкия Суруйааччыларын Сойуууһун бэрэссэдээтэлинэн талыллар.

Давид Кугультинов айар үлэтэ сырдык, ыраас, олоҕу көрүүлэрэ туспатыйара. Кини олоҕун саамай сырдык кэрчик кэмигэр хара балыыры, туох да буруйа суоҕар атаҕастабылы көрүстэр даҕаны санаатын түһэрбэтэҕэ, олоххо баҕата, олоххо, төрөөбүт норуотугар таптала сүдү күүстээҕэ. Ол кини хас биирдии хоһоонугар биллэрэ-көстөрө. Кини айар үлэтэ үрдүктүк сыаналаммыта. «Эн үөлээннээҕиҥ буолабын» диэн хоһооннорун хомуурунньуга Максим Горькай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата буолбута. Кини хоһоонноро Сэбиэскэй Сойуус норуоттарын тылларыгар түргэнник, хомоҕойдук  тылбаастаммыттара.

Калмыкия народнай поэта Давид Никитич Кугультинов саха литературатын улахан доҕоро этэ. Кини саха народнай поэта Семен Даниловтыын улахан доҕордуу сыһыаннаахтара. Биир өйдөөх-санаалаах норуоттарын туһугар олорор, үлэлиир буоланнар истиҥник санаһаллара, ытыктаһаллара. Биир кэмҥэ төрөөбүт, биир кэм олоҕун кыһалҕатын билбит буоланнар санаа атастаһаллара, хардарыта ыалдьыттаһаллара, ситимнэрин быспат этилэрэ.

Саха народнай поэта Наталья Ивановна Харлампьева улуу Калмыкия поэта Давид Кугультинов туһунан ахтыытыгар маннык бэлиэ тыллары анаата: «Давид Кугультинов бу орто дойдуга күн курдук сырдыктык, ыраастык, айымньылаахтык, тахсыылаахтык, дьулуурдаахтык олорон ааста. Биһиги народнай суруйааччыларбытын Амма Аччыгыйын, Күннүк Уурастыырабы, Суорун Омоллоону билэттиир, кинилэр үөлээннээхтэрэ киһи күн сириттэн күрэннэ.  Күн-киһи бэйэтин үөлээннээхтэриниин үйэлэргэ сүппэт күндэлэс суолунан айанныы турда...»

Туһаныллыбыт литература:

1.Н.И.Харлампьева. Күн – киһи бу орто дойдуттан барда. Чолбон. 2006. № 7.

2.Интэриниэт ситимиттэн.