Аһыыба

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
(Мантан: Кислота көстө)

Аһыыбалар диэн уулук катионун биэрэр (Брөнстед аһыыбата) кыахтаах эбэтэр коваленнаах ситими үөскэтэн (Льюис аһыыбата) электроннаах паараны ылынар кыахтаах химия холбоһуктара.

Брөнстед аһыыбата уу суурадаһыныгар гидроксоний ионун (H3O+) дэлэйин үөскэтэр. Ити ион суурадаһыҥҥа аһыы амтан биэрэр, индикатор өҥүн уларытар, элбэх концентрациялаах буоллаҕына, кыһытыан да бааһырдыан да сөп. Аһыыба хамсыыр уулугун атома тимир атомыгар солбуллан туус үөскэтэр. Ол тууска тимир катионнара уонна аһыыба тобоҕун анионнара баар.

Аһыыбалар наардааһыннара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Төһө абалык баарынан:
    • Абалыга суох (HCl, H2S, HCN);
    • Абалыктаах (HNO3, H2SO4).
  • Төһө аһыы уулук атома баарынан:
    • Биир төрүттээх (HNO3);
    • Икки төрүттээх (H2SeO4);
    • Үс төрүттээх (H3PO4, H3BO3);
    • Элбэх төрүттээх.
  • Күүһүнэн:
  • Туругунан:
    • Туруктаахтар (H2SO4);
    • Туруга суохтар (H2CO3).
  • Химия холбоһугун кылааһынан:
    • Органикаламматах (HBr);
    • Органикалаах (HCOOH, CH3COOH);
  • Көтөөһүнүнэн:
    • Көтөр (HNO3, H2S);
    • Көппөт (H2SO4) ;
  • Ууга сууралларынан:
    • Суураллар (H2SO4);
    • Суураллыбат (H2SiO3);
  • Металл атома баарынан:
    • Металлаах (HMnO4, H2TiO3);
    • Метала суох (HNO3, HCN).

Аһыыбалар химия саҥнара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

CaO + 2HCl → CaCl2 + H2O

ZnO + 2HNO3 → Zn(NO3)2 + H2O

  • Солохтору кытта дьайыы (нейтрализация реакцията). Ол түмүгэр туус уонна уу үөскүүр:

NaOH + HCl → NaCl +H2O

  • Сууруллубат олохтору кытта дьайыы (туттуллар аһыыба сууруллар эрэ буоллаҕына). Ол түмүгэр туус уонна уу үөскүүр:

Cu(OH)2 ↓ + H2SO4 → CuSO4 + 2H2O

  • Туустары кытта дьайыы (сөҥүү эбэтэр гаас түһэр буоллаҕына):

BaCl2 + H2SO4 → BaSO4↓ + 2HCl↑

  • Күүстээх аһыыбалар мөлтөх аһыыбалары туустарыттан солбуйаллар:

  • Уулукка дылы дьайааһын эрээтигэр турар металлар, аһыыба суурадаһыттан солбуйан таһаараллар (түмүгэр тахсар туус сууруллар буоллаҕына):

  • Органикалаах аһыыбаларга этерификация реакцията туттуллар (испиири кытта дьайыытыгар ыарахан эфир уонна уу үөскүүр):

Холобур:

  • Полярнайа суох суурадаһыҥҥа аһыыба молекулалара димер буолар кыахтаахтар:

Аһыыбаны ылыы.[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Аһыыбаны ылаллар:

  • Аһыыба оксида ууну кытта дьайыыта:

Туттуллубут литература[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%BE%D1%82%D1%8B