Каракесектэр (алимулылар)

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Каракесек (каз. қаракесек) — казах норуотун Кыра жуһугар киирсэр Алимулы биир ууһун аҕа уустара. Аҕа ууһа бэйэтин иһигэр дьоҕус дьоҕус хас даҕаны ууска арахсар. Олор ортолоругар маннык уустар бааллар: Жылкыайдар, Есиль, Тобыл, Алжан.

Устуоруйата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Аатырбыт, биллиилээх Еримбет акын шедиретигэр этиллэринэн, Алимулыларга Жаманак (Шекты), Карамашак (Торткара), Айнык (Карасакал), Уланак (Каракесек), Тегинболат (Карасакал), Тойкожа (Ак кете) диэн биис уустара, аҕа уустара киирсэллэр. 1748 сыллаахха М. Тевкелев диэн үөрэхтээх, чинчийээччи бу курдук суруйбута хараллан хаалбыт: «Алчын олус күүстээх аҕа ууһа, оттон алчын икки гына арахсар. Ол эбэтэр каракисяк уонна байулы диэннэргэ. Каракисяк барыларыттан саамай күүстээхтэрэ уонна кыахтаахтара. Кини иһигэр тус туспа алта аҕа ууһа киирсэр. Олор истэригэр, чуолаан, манныктар бааллар: чекли, каракисяк, чюмекей, дюрткара, каракете, карасакал…»[1].

Алимулттар эмиэ байуллар курдук алшыннар састааптарыгар киирэр кырата суох, син обурга аҕа уустара буолаллар. Сорох үөрэхтээхтэр уонна чинчийээччилэр алшыннар уонна алчи татаардар Монголияҕа XIII үйэлэргэ диэри бииргэ ыкса алтыһан олоро сылдьыбыт норуоттар диэн ааҕааллар М. Сабитовым чинчийээччи туоһу туттар шежиретигэр алшыннар бары уустара Алаулартан, эмиэ алшын биис уустарыттан, төрүттээхтэр. Кинилэр XIV үйэҕэ Алтан Ордууну Джанибек хаан салайар кэмигэр олорбуттара.

Карасектар ДНКларын сүрүн гаплагруппата C-Y15552 гаплагруппа буолар (оттон ол гаплагруппа бүттүүн алшыннарга сөп түбэһэр)[2].

Тарҕанан олоруулара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Каракесек бииһин ууһун бэрэстэбиитэллэрэ Казахстан Актюбинскай уобалаһыгар уонна ону таһынан Кызылординскай уобалас арҕааҥҥы өттүгэр түөлбэлээн олороллор.

Арахсыылара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Каракестек бииһин ууһа түөрт улахан аҕа ууһугар арахсар: Жылкыайдар, Есиль, Тобыл, Алжан.

Литэрэтиирэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. М. Тевкелев Казахско-русские отношения в XVI—XVIII веках. — 1961. — С. 406.
  2. Баймуханов Н., Баимбетов Г. Генетический субклад ZQ5 гаплогруппы C-Y15552 родоплеменного объединения «алимулы» // Вестник. Серия историческая. — 2018. — № 2 (89). — С. 172 180.