Истанбул
| Истанбул İstanbul |
|||
 |
|||
|
|||
  Истанбул İstanbul |
|||
| Координаталара: 41°00′44″ с. ш. 28°58′34″ в. д. / 41.01224° с. ш. 28.976018° в. д. (G) (O) | |||
|---|---|---|---|
| Дойду |  Туурсуйа
| ||
| Улуус | Мармара | ||
| Провинция | Истанбул | ||
| Тутуллуубута | 667 б.э.и. (Бизантиум) | ||
| Ром/Бизантин кэмэ | 330 Саҥа Ром (330 ыла Константин салалтатын устата) уонна кэлин Константинополь (Константин 337 өлбүтүн кэннэ) | ||
| Осман кэмэ | 1453 ыла Константиниййэ | ||
| Түркийэ Республикатын кэмэ | 1923 Истанбул | ||
| Оройуоннара | 27 | ||
| Иэнэ | |||
| - Total | 1830,92 km² (706,9 sq mi) | ||
| Үрдэлэ | 100 m (328 ft) | ||
| Олохтоохторо (2007) | |||
| - Total | 11,372,613 | ||
| - Чиҥэ | 6211/km² (16 086,4/sq mi) | ||
| - Демоним | Istanbulite | ||
| Кэм курдааһына | EET (UTC+2) | ||
| - Сайын (Сайыҥҥы кэм) | EEST (UTC+3) | ||
| Почта кода | 34010 - 34850 уонна 80000 - 81800 | ||
| Area code(s) | (+90) 212 (Эуропа өттө) (+90) 216 (Азия өттө) |
||
| Массыына нүөмэрэ | 34 | ||
| Сайт: Istanbul Portal | |||
Истанбул эбэтэр Стамбул (туур. İstanbul) диэн Туурсуйа уонна Европа ордук улахан куората. Истанбул провинцията 27 оройуоннаах. Дойду хотугулуу-арҕаа өттүгэр Боспор силбэhиитигэр турар. Боспор икки кытылларыгар турар: Эуропаҕа (Тракия) уонна Азияҕа (Анатолия). Аан дойдуга икки континеҥҥа баар соҕотох метрополис. Истанбул уhун устуоруйатын тухары Рим (330-395), Византия (395-1204 уонна 1261-1453), Латин (1204-1261) уонна Осман (1453-1922) импиэрийэлэрин киин куораттара этэ. Истанбул 2010 сыллааҕы Европа Култууратын Киин Куората буоларга талыллыбыта. 1985 куоракка баар история сирдэрэ UNESCO Аан дойду Утумун Тиhигэр киирбиттэрэ.
Устуоруйата
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1453 ыам ыйын 29 күнүгэр султаан Мехмед II салалталаах осмаан сэриилэрэ Константинополь куоратын 53 күннээх төгүрүктээһин кэнниттэн ылбыттар. Түмүгэр Византия, о.э. Илин Рим импиэрийэтэ урусхалламмыт, онтон бу куорат Осмаан импиэрийэтин киинэ буолбут, Истанбул диэн ааттаммыт.
Экономика
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1990- с сыллар ортолоругар Стамбул экэниэмикэтэ САССР иһинэн кыра сайдыылаах экономикалартан биирдэстэрэ буолар. "Транснефть" компания чинчийиилэринэн, 2025 сылга куорат ППС 14- с миэстэҕэ тиксэр, оттон номинальнай үүнүү $291.5 млрд. онно Бүтүн Турция ВВП 27% уонна дойду үрдүнэн баар рабочай күүстэрин 20 % тэҥнэһэр. Дойду үрдүнэн оҥорон таһаарыы Орто көрдөрүүтүттэн 70% үрдүк, оттон регион курдук үрдүк көрдөрүү стамбуль экономиката сүрүннээн стамбуль экономиката үрдүк эбиллибит аһы- үөлү оҥорон таһаарар.
Манна туроктар нолуоктарын 40- ча %- на мустар. Бу көрдөрүүлэр өссө 30 миллиардер куоракка олорор. Стамбул кэргэнниилэр ахсааннарыгар Лас- Вегас кэнниттэн аан дойдуга иккис миэстэни ылар, онон сыбаайба туризмын биир биллэр хайысхатынан буолар.
Туризм
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Стамбул-туризмы олус популярнай хайысхата. Бу сектор түргэнник сайдар. 2000 сыллаахха куорат 2,4 мөл. омук турист кэлэ сылдьыбыт буоллаҕына, 2012 сылга хайыы- үйэ 11,6 мөл. туристическай хайысхалар ортолоругар аан дойдуга бэһис миэстэҕэ тахсыбыта. Сүрүн туристическай объектар Европа чааһыгар бааллар. Манна 90% кэриҥэ отел баар. Куоракка Топкап уонна Айя- София дыбарыаһа эрэ сылга 30 мөл. дуоллар ыраас дохуоту киллэрэр сэттэ сэттэ музей баар. Манна барыта 17 ыал, 64 мечет уонна 49 историческай таҥара дьиэлэрэ бааллар, ону таһынан атын былыргы кэрэ- бэлиэ сирдэр (колонналар, кириэппэстэр, сир аннынааҕы цистерналар уо. д. А.).
Стамбул туруктаахтык үүнэр, сыл аайы урукку куораттарга сылдьар туристар ахсааннара 11 %- нан улаатар. 2019 с. тохсунньутуттан ыам ыйыгар диэри 5,5 мөл. омук дьоно кэлэ сылдьыбыттара, ол иһигэр Германия гражданнара буолбуттара. Бу кэнники биэс сылга саамай үрдүк көрдөрүү буолла. Билигин туристическай сүүрээн хааччахтыыр дьаһаллары ууратыы кэнниттэн саҥардыллара күүтүллэр.
Византия уонна Осман империятыттан нэһилиэстибэҕэ тиксибит ытык сирдэринэн аан дойдуга биллэр. Онуоха ыалдьыттар улахан өттө Стамбулга бизнес- задачалары быһаарарга сылдьаллар.
Кэнники 10 сыл устата куорат саҥа оройуоннарга эрэ буолбакка, история киинигэр олорор дьиэни уонна коммерческай хамсааһыны тутуу тэтимнээхтик сайдар. Бу рынок көмөтүнэн инвестордары угар, тоҕо диэтэххэ уһун болдьохтоох уонна кылгас болдьохтоох аренда улахан дохуоттаах уонна бигэ дохуоттаах.