Иванов Николай Степанович
Иванов Николай Степанович, (1930 с. САССР Сунтаар оройуона Күндэйэ нэһ. 2008 с. ), РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, “Үлэҕэ килбиэнин иһин” мэтээллэринэн сыаналаммыта.
Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Николай Степанович Иванов тыа сирин колкуостаах дьиэ кэргэнигэр төрөөн-үөскээн, үлэһит буолан, үгүс көлүөнэ ыччаты 52 сыл иитэн-үөрэтэн, айымньылаахтык үлэлэээн, умсулҕаннаахтык олорон 2008с. күн сириттэн барбыта.
Бу ааттаммыт сыллар тухары учуутал быһыытынан Элгээйигэ, Хороҕо, Чакырга (Күндэйэ), Кэмпэндээйигэ, Тойбохойго, кэлин Күндэйэҕэ үлэлээбитэ. 1951-1952 үөрэх сылларыгар учууталлыыр үлэтин Элгээйиттэн саҕалаабыта. Оскуола оһоҕунан оттуллар буолан, эдэр учуутал күннэээҕи өй- күүс үлэттэн, салгыы ититэр, тиэйэр-таһар үлэҕэ үлэлиирэ. 1978-1988с.с. Иванов Н.С. Күндэйэ 8 кылаастаах, орто оскуолатын дириэктэринэн үлэлээбитэ. Бу кэмнэргэ ыытыллыбыт үлэ сүрүн өрүттэрэ:
1.Оскуола материальнай базата бөҕөргүүр. Учууталлар уопсай дьиэлэрэ, алта саастаахтар үөрэнэр куорпустара, мастерской, физзал, ҮСЛ базалара тутуллан үлэҕэ киирбиттэрэ, баскетбол былаһаакката оҥоһуллубута.
2. Орто оскуола аһыллыбыта.
3. Үөрэнээччилэр сайыҥҥы сынньалаҥнарын сөптеөөхтүк тэрийэн ыытыы, оҕоҕо үлэҕэ, сиргэ тапталы иҥэрии көдьүүһэ көстүбүтэ.Үлэ-сынньалаҥ лааҕырдарын салайар кэмигэр оройуоҥҥа 5 төгүл 1 миэстэни, 2 төгүл 2 миэстэни ылбыттар. 1982с. Күндэйэ үөрэнээччилэрэ Дьокуускай куоракка Тыа Хаһаайыстыбатын Министерствота ыыппыт сүлүөттэригэр кыттыбыттара. Бу сыл оскуола оҕолоро «Берёзка» үлэ-сынньалаҥ лааҕырыгар 409 тонна оту оттообуттар. «Юбилейнай» ньирэй көрөччүлэр лааҕырдарыгар көхтөөх үлэ күүскэ барбыт.
4. Үөрэнээччилэр духовнай-эстетическэй сайдыыларыгар сүрүн болҕомто ууруллубута. Оскуола үөрэнээччилэрэ сылын ахсын уус-уран самодеятельноска олус үчүгэй көрдөрүүлээх кытталлар эбит, хор күүскэ сайдан, ырыа, музыка сабыдыала үтүөҕэ, кэрэҕэ ииппитэ.
5.Саҥа, эдэр кадрдары тыа сиригэр олохсутуу боппуруостарыгар ыкса үлэлэспит.
1985с.бүтүн республикатааҕы оскуола дириэктэрдэрин, РОНО сэбиэдиссэйдэрин семинара буолбута.«Трудовое воспитание учащихся (из опыта работы лто Кюндяинской восьмилетней школы Сунтарского района ЯАССР)» диэн доклады Николай Степанович Хабаровскайга буолбут дириэктэрдэр курстарыгар ситиьиилээхтик аа5ан, бу улэ Москваҕа Үөрэҕирии министерствотыгар барбыт
Үөрэҕин бүтэриэҕиттэн баяҥҥа, мандолинаҕа олус үчүгэйдик оонньуур эбит. Учуутал быһыытынан үөрэнээччилэрин ырыа, музыка кэрэ эйгэтигэр киллэрбит. Сыллата Күндэйэ оҕолорун хора оройуоҥҥа үчүгэй көрдөрүүлээх кыттара. Бирдиилээн оҕолортон Николаева М.И. СР Үтүөлээх артыыһа, Андреев А.Я. Сунтаар көмүс күөрэгэйэ, эдэр саастарыгар олохтон туораабыт Яков Николаев, Григорий Кондаков саха хорун ырыаһыттара, Степанов А.Н. СР Култууратын туйгуна, Кондратьев Н.С. СР Культуратын туйгуна, Егоров К.И., Егоров А.П., Николаева Ф.Т. мелодистар, Тарабукин А.И. «Туймаада» вокальнай ансамбль ырыаһыта буолбуттар.
Учуутал тубуктээх үлэтиттэн быыс булан спордунан утумнаахтык дьарыктанар. Ол курдук, училище, нэһилиэк, улуус, зона элбэх төгүллээх призердара, чемпионнара. Хайыһар, дуомат, саахымат көрүҥнэринэн дьарыктаммыта. Николай Степанович хайыһарга уонна саахымакка 1 разрядтааҕа. 1952 с. Республикаҕа хайыһар күрэҕин чемпиона буолбута. Саахымакка оройуон 10 төгүллээх, Бүлүү зонатын хас да төгүллээх чөмпүйүөннэрэ буолар. Кини саламтатынан дьарыктанар оҕолор 1974 с. “Белая ладья” республикатааҕы күрэххэ призер аатын ылбыттар. Кэнники сылларга уһун кэмнээх педагогическай үлэтин түмэн оҕону өй өттүнэн сайыннарага аналлаах дуомат программатын суруйбута. Бу үлэтэ «Сердце отдаю детям» диэн улуустааҕы эбии уөрэхтээһин үлэһиттэрин күрэҕэр 1 степэннээх лауреат буолбута, республикатааҕы педагогическай ааҕыыларга рекомендацияламмыта.
Үөрэппит оҕолоруттан киһи учуутал буолбут. Кини үөрэнээччилэрин ортотугар СӨ Үтүөлээх учуутала, үөрэҕирии туйгуннара, Арассыйа уопсай үөрэхтээһиҥҥэ Бочуоттаах үлэһиттэрэ, ССРС спордун маастардара. Үтүөлээх тренердэр, наука кандидаттара, култуура туйгуннара о.д.а бааллар.
Николай Степанович кэргэнэ Капитолина Хрисанфовна Степанова ааттарынан үөрэҕэр кыһаллар, общественнай үлэҕэ көхтөөх, техникаҕа сыстаҕас, айылҕаҕа чугас, көрсүө майгылаах оҕоҕо стипендия ананар, улуустааҕы Н.С.Иванов кэриэһигэр саахымат күрэҕэ ыытыллар. 2023 c. Кэргэннии Капитолина Хрисанфовна Степанова, Николай Степанович Ивановтар сырдык ааттарын үйэтитэр стела аһылынна.[1]
Наҕараадалара, ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна
- “Үлэҕэ килбиэнин иһин” мэтээл
- «Килбиэннээх үлэтин иһин” икки мэтээл
- Педагогическай энциклопедия иккис томугар киирбитэ[1]