Дирхам

Омейад Халифатын дирхема. Балх аль-Байд манньыат оҥорор дворугар хиджра 111 сылыгар быһыллыбыт

Омейад Халифатын бастакы манньыаттарыттан биирдэстэрэ

Дирха́м эбэтэр дирхе́м (араб. درهم‎) — араб тыллаах сорох дойдулар билиҥҥи валюталара:

• Марокко дирхама
• ХАЭ дирхама
• 1/1000 Ливия динара
• 1/100 Катар риала
• 1/10 Иордания динара

Араб дирхема

Араб дирхема — араб үрүҥ көмүс манньыата, эргииргэ VII үйэ бүтүүтүгэр (~ 692—696 сс.) киирбитэ, аан бастааҥҥы ыйааһына 3,9 г уонна сыаната 1/10 динар. Аатын төрүтэ арабтаҥытыллыбыт грек «драхма» диэн тыла. Орто үйэлэргэ манньыаттар «Улуу Солко суолун» бөдөҥ куораттарыгар быһыллыбыттара, холобур, Алматуга (билиҥҥи Алма-Ата). Мусульманнар религияларыгар олоҕуран, манньыаттарга ойуу суоҕа. Бастаан манньыаттарга баар бичиктэр: Коран этиилэрэ, сыл (мусульманнар ааҕыыларынан) уонна манньыат быһыллыбыт сирэ ыйыллара, хойут — баһылыктар ааттарын быһар буолбуттара.

Дирхем бүтүн Араб халифатыгар (Бактрияттан Испанияҕа дылы) түргэнник тарҕаммыта. Тэнийбит сирэ киэҥ, быһыллыбыт кэмэ өр буолан, бу манньыат элбэх (бэйэ бэйэлэриттэн халыыптарынан, ойууларынан, ыйааһыннарынан уонна металл пробатынан уратылаах) көрүҥнээх этэ. X үйэҕэ дирхем үксэ орто ыйааһына барыллаан 3 г этэ. Бөдөҥ дирхемнар, холобур «тохаристан» ыйааһына 11 г элбэх этэ, 38—45 мм диаметрдааҕа.

800—1012 сылларга дирхем киэҥник тарҕаммыта. Бу кэмҥэ дирхем атыы-эргиэн манньыатын быһыытынан Илин уонна Хоту Европаҕа, Англияҕа тиийэ киирбитэ.

XI үйэ саҕаланыытыгар араб дойдуларыгар үрүҥ көмүс аҕыйаан, дирхем хаачыстыбата мөлтөөбүтэ. Ол түмүгэр билоннай уонна алтан дирхемнар үөдүйбүттэрэ, холобур алтан караханид уонна хорезм манньыаттар (итилэртэн бөдөҥнөрө 43 мм диаметрдаах этэ).

XIII үйэттэн Азияҕа үрүҥ көмүс дирхемнары (холобур, Хулагуиды дирхемнарын) быһыы саҕаламмыта, манньыаттар бастаан 2,5 г ыйааһыннаах этилэр, онтон 1,4 г кэриҥэ ыйааһыннаммытара. XIV үйэ саҕаланыытыгар саҥа үрүҥ көмүс манньыат «тенка» үөдүйэр, ону кытта «дирхем» диэн аат сүтэн барар.

Татар уонна крым дирхемнара

Кыһыл көмүс Орда дирхемнар, 1251-1259 сс.

Татар дирхема — Кыһыл көмүс Орда үрүҥ көмүс манньыата, аҕыйах ахсаанынан илиҥҥи славян сирдэригэр биллибит, холобур, Украинаҕа, XIII үйэ бүтүүлэриттэн XV үйэ бастакы уоннарыгар дылы. Ыйааһына 1,4—1,5 г этэ.

Крым дирхема (гиреевскай дирхем) — XV үйэҕэ Хоту Хара муора таһынааҕы сирдэргэ харчы эргииригэр быһаарар оруоллааҕа.

Өссө маны көр

• Валюта
• Валюта бэлиэтэ

Ылыллыбыт сирэ

• Зварич В. В. Нумизматический словарь. — Львов: Издательское объединение «Вища школа», 1979. — С. 338.