Вонгродскай Виталий Антонович

Виталий Антонович Вонгродскай (Вонгродзский) — Саха сиригэр мэдиссиинэ үөрэҕин төрүттээччи, действительнай статскай советник, Святой Станислав II уонна III степеннаах, Святой Анна II уонна III степеннээх, Святой Владимир IV степеннээх уордьаннар кавалердара, Саха уобаластааҕы медицинатын инспектора (1897—1909).

Олоҕун олуктара

1856 сыллаахха Варшаваҕа төрөөбүт. 1863-1864 сс. Польшаҕа тутулуга суох буолуу иһин өрө туруу кэнниттэн аҕатын Антон Вонгродскайы Сибииргэ көскө ыыппыттар, ийэтэ кинини кытта барсартан батыммыт, онон аҕата көскө сылдьан иккистээн ойохтоммут. Сүтүөр ийэтин кытта сатаспатах. Казаннааҕы мэдиссиинэ институутугар үөрэммит. Бүтэрэн баран Дьокуускайга кылгас кэмҥэ үлэлии сылдьыбыт, онтон Ураалга бырааһынан барбыт. Онно атыыһыт Демидовтартан төрүттээх Евдокия Дмитриевна диэн баай кыыһы ойох ылбыт. 11 оҕоломмуттар, бары үрдүк үөрэҕи бүтэрбиттэр, икки оҕото быраас буолбуттар. 1896 сыллаахха сэтинньи 22 күнүгэр Саха уобалаһын мэдиссиинэҕэ инспекторынан анаммыт, Дьокуускайга көспүт.

1933 сыллаахха тохсунньу 11 күнүгэр Томскайга өлбүт.

Үлэтэ

Доруобуйа харыстабылын кэскилин көрөр талааннаах салайааччы быһыытынан бэйэтин көрдөрбүт. Кини саҕана «О преобразовании врачебной части в округах губерний Иркутской и Енисейской и области Якутской» диэн 1897 с. ылыныллыбыт сокуон олоххо киирбитэ. Бу сокуон балаһыанньалара оччотооҕу усулуобуйаны учуоттаатахха наһаа толору толоруллубуттара.

Кини тэрийээһинэн, туруорсуутунан уонна салалтатынан 1906 с. Дьокуускайдааҕы эр дьон үөрэнэр биэксэл оскуолата аһыллыбыта. Бу оскуолаҕа кини бастакы дириэктэр буолбута, билиҥҥээҥҥэ дылы Саха сирин доруобуйа харыстабылыгар сүҥкэн кылааты киллэрэр турар.

1898 с. Кыһыл Кириэс амбулаториятын арыттарбыта, 1908 с. Саха уобалаһын быраастарын уопсастыбатын тэрийбитэ. Кини көҕүлээһинэн уонна тэрээһининэн Саха уобалаһын быраастарын бастакы сийиэстэрэ (1897 уонна 1898 сс.) ыытылыбыттара. Онно көрүллүбүт боппуруостар хойукка дылы Саха сиригэр медицина сайдыытын хайысхатын тосхоллообуттара.

Өссө маны көр

• Национальный архив Республики Саха (Якутия), ф. 58, оп. 41, ех. 17, л. 198–200.
• Общее обозрение Якутской области 1892–1902. Якутск: Изд-во Як. обл. стат. ком., 1902.
• Отчеты Якутской амбулаторной лечебницы Красного Крес­та за 1898, 1899, 1900, 1908 и за десять лет (1898—1909 гг.).
• Чемезов В. Н. Здравоохранение в дореволюцион­ной Якутии // Ученые записки ИЯЛИ. Вып. 4. Якутск, 1956. С. 48-55.
• Якутия. Хроника. Факты. События. 1632—1917 гг. / Сост. А. А. Ка­лашников. Якутск: Бичик, 2000.

Туттуллубут сир

Николаев В.П., О врачах, заслуживших «служебные практические отличия» (Nikolaev V.P., On the physicians who deserved «practical official distinctions»), Бюллетень сибирской медицины, 4, 2005