Бэрдибэк

Муһаммад Бэрдибэк-хаан (быһа холоон 1310 — 1359)  — Чыҥыс Хаан сыдьаана, Алтан Ордуу ахсыс хаана (1357–1359), Дьанибэк хаан уола.

Итэҕэлинэн мусульманин (мусульманныы аата Муһаммад диэн этэ). Дьанибэк салайыытынан 1356 сыллаахха Азербайдьааҥҥа сэриинэн барбыта. Сэрии бүппүтүгэр Дьанибэк Ордууга төннүбүтэ, Бэрдибэк буоллаҕына Табриз куораты салайа хаалбыта. Ол эрээри сотору буолан баран Дьанибэк ыалдьыбытын билэн эмиэ Алтан Ордууга төннүбүтэ. Дьанибэк өлбүтүгэр былаас былдьаһыытыгар кыттыбыта.

Бэрдибэк 1357 сыл сайыныгар эбэтэр күһүнүгэр хаан буолбута. Перс уонна татаар источниктарыгар суруллубутунан Дьанибэк күүскэ ыалдьан баран өлбүт, ол эрээри нуучча источниктарыгар киирбитинэн Бэрдибэк хаан буолаары ыалдьыбыт аҕатын өлөттөрбүт үһү.

Бэрдибэк хаан буолан баран тута хаан буолуон баҕалаах Бату хаан сыдьааннарын барыларын өлөттөрбүтэ. Ол буолан уосайа 12 Бэрдибэк аймаҕа өлбүтэ, ол иһигэр аҕыс ыйдаах быраата (ол туһунан арааб тыллаах историга Муин ад-Дин Натанзи суруйан хаалларбыт).

Бэрдибэк нуучча митрополитыгар Алексийгэ Церковь төлөбүртэн босхолонорун туоһулуур дьаралык биэрбитэ. 1358 сыллаахха Дьованни Квирини уонна Франческо Бону диэн Венеция урбаанньыттара хаантан Азовка уонна Провато куораттарга атыы-эргиэнинэн дьарыктанарга дьаралык ылбыттара.

Ибн Халдун диэн ааттаах арааб тыллаах суруйааччыта этэринэн Бэрдибэк кэмигэр Мамай бэклэрбэк, ол аата хаан кэнниттэн иккис улахан тойон буолбута.

Бэрдибэк 1359 сыл сайыныгар эбэтэр күһүнүгэр диэри баһылыктаабыта уонна политическэй интирга түмүгэр өлбүтэ. Кинини өлөрөөччу Кульпа саҥа хаан буола сатаабыта.

Бэрдибэк өлбүтүттэн ылата Алтан Ордууга Улуу Кэхтии (нууч.: Великая Замятня) кэмэ саҕаламмыта, ол аата былаас былдьаһыыта, ыһыллыы-тоҕуллуу, тохтоло суох сэриилэр кэмэ.

Эбии көр

• Алтан Ордуу
• Дьанибэк
• Тайдула
• Мамай

Литература

• Бердибек // Новый энциклопедический словарь: В 48 томах (вышло 29 томов). — СПб., Пг., 1911—1916.
• Григорьев А. П. Золотоордынские ханы 60—70-х годов XIV в.: хронология правлений // Историография и источниковедение стран Азии и Африки : сборник. — Л., 1983. — Вып. VII. Архивировано 18 Ыам ыйын 2012 года.
• Григорьев А. П., Григорьев В. П. Ярлык Бердибека венецианским купцам Азова
• Хан Бердибек и митрополит Алексий