Быраас Оппуонньа

Чугастык билэр дьоно-сэргэтэ, аймахтара Афанасий Васильевич Николаевы, кини төһө да сэттэ уон биэс сааһын туолбутун иһин, “хирург Оппуонньа”, “быраас Оппуонньа” дии үөрэнэн хаалбыттар. Үрдүк үөрэҕи соҕуруу бүтэрэн, Афанасий Васильевич Саха сиригэр үчүгэй хирург-быраас уонна тэрийээччи-салайааччы быһыытынан биллибитэ-көстүбүтэ, дьон-сэргэ махталын ытыктабылын ылбыта.

1969 с. элбэҕи эрэннэрэр, кэскиллээх испэсэлииһи Томскайдааҕы медицинскэй институт доруобуйа харыстабылын салайааччытын-тэрийээччитин бэлэмниир аспирантураҕа үөрэтэ ыыппыттара. Ити кэнниттэн кини Саха судаарыстыбаннай университетын хирургия хаапыдыратыгар ассистеннаабыта.

Ааспыт үйэ 70-90-с сылларыгар Афанасий Васильевич Николаев СӨ Клиническэй балыыһа, онтон Өрөспүүбүлүкэтээҕи онкология диспансерын уонна СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин Дьокуускай куораттааҕы 1 №-дээх балыыһатын кылаабынай быраастарынан таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Ити эппиэттээх дуоһунастарга үлэлиир кэмнэригэр кини үрдүк бэлэмнээх испэсэлиис уонна сатабыллаах хаһаайыстабынньык-тэрийээччи буоларын көрдөрбүтэ.

Оччотооҕу кэм ирдэбилигэр сөп түбэһиннэрэн, ити үөһэ ааттаммыт эмтиир тэрилтэлэр материальнай-тэхиниичэскэй базаларын бөҕөргөтүүгэ дьоһуннаах үлэ ыытыллыбыта. Ити кэмнэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһа, кырдьык даҕаны, бүтүн Саха сирин үрдүнэн эмтиир-томтуур Киин быһыытынан биллибитэ-көстүбүтэ. Киһи сөҕөрө уонна үөрэрэ диэн, оччотооҕу суол-иис куһаҕанын аахсыбакка, тоһуттар тымныыттан толлубакка, уот кураантан куттамакка, Дьокуускайга үлэлии олорон Афанасий Васильевич тыа сирин киин балыыһаларыгар Мэдиссиинэ сэбиэтин көһө сылдьар мунньахтарын бэлэмнээн, тэрийэн ыыталыыра. Ити улуус балыыһатыгар быраастар идэлэрин үрдэтиигэ, умнубуттарын санатыыга көдьүүһэ-туһата улахана өйдөнөр. Кини Саха сиригэр үлэлиир сылларыгар Красноярскай, Новокузнецкай, Москуба, Санкт-Петербург куораттарга тиһигин быспакка стажировкаларга баран, үөрэнэн-сайдан кэлэрэ.

А.В. Николаев үлэлиир сылларыгар Япония курдук үрдүк сайдыылаах дойдуттан Саха сиригэр аан бастаан киһи оһоҕоһун курдары көрөр аппаратуралары ылбыттара. Куорат 1 №-дээх балыыһатыгар лазер көмөтүнэн эмтээһин (лазерная терапия) саҕаламмыта; аан дойдуга туттуллар «СИ» систиэмэ ньыматынан анаалыс оҥорор буолбуттара; араак ыарыы килиэккэлэрин үөрэтэр саҥа ньыма (цитологическай) олоххо киирэн барбыта.

1981 сыллаахха А.В. Николаевка “социальнай гигиенист-доруобуйа харыстабылын тэрийээччи” диэн үрдүк квалификациялаах аат-суол (категория) иҥэриллибитэ.

Саха сиригэр тахсар хаһыаттарга, сурунаалларга А.В. Николаев доруобуйа харыстабыла хайдах сайдан испит устуоруйатын уонна миэстэтигэр ыытыллар үлэ-хамнас туһунан элбэх ыстатыйаны бэчээттэтэн таһаартарбытын кэлин суруйбуттара. Оттон төрөөбүт-үөскээбит Ньурбатын улууһугар хирург-бырааһынан, кэлин кылаабынай быраас солбуйааччытынан үлэлээбитин туһунан суруллубута даҕаны уонна билэр дьонун-сэргэтин ортотугар билигин да кэпсээҥҥэ сылдьар.

Бастыҥ хирург Афанасий Васильевич нэһилиэнньэҕэ суһал көмөнү оҥорууга көтөр аалы (сөмөлүөтү, кыра бөртөлүөтү) туһаныыга сүүнэ улахан өҥөлөөх. Олус ыраах учаастактардаах Ньурба, Сунтаар, Бүлүү, Үөһээ Бүлүү улуустарын олохтоохторугар, чуолаан, Чуучукаан, Далдын уонна Эҥээрдэк диэн инньэ Өлөөн аттыгар сытар дойду дьонугар абыраллаах этэ. 2003 с. бэйиэт Николай Харитонов-Чуор “Врач от Бога” диэн ыстатыйата “Якутия” хаһыакка тахсыбыта. (“Якутия”, 23.08.2003 с.). “В те годы в районных больницах хирургов было мало: вызовы были бесконечными, в том числе и экстренные санрейсы в наслеги. Порой неделями не удавалось выспаться как следует. Молодой хирург удивлял своих земляков спокойствием и уверенностью в исходе операции, исключительным обаянием и высокой внутренней культурой. За 40 лет врачебной деятельности Афанасием Николаевым сделано более 2000 операций, а сколько он спас человеческих жизней”, – диэн сөҕөн-махтайан суруйбута Н. Харитонов-Чуор.

XX үйэ 90-с сылларыгар доруобуйа харыстабылыгар уһун сылларга үлэлээбит уопуттаах, үрдүк кылаастаах быраас А.В. Николаевы “Аргысмедстрах” фирма генеральнай дириэктэрэ Егор Егорович Борисов саҥа тэрийбит фирматыгар ыҥыран, кылаабынай эспиэр-бырааһынан анаабыта. Бу Саха сирин нэһилиэнньэтин ортотугар мэдиссиинэ булгуччулаах страховкатын олоххо киллэрэн эрэр быыһык кэмҥэ олус наадалаах дьыала этэ.

Афанасий Васильевич Николаев уһун сыллар усталарыгар күнүһүн-түүнүн аахсыбакка, дьон-сэргэ эт-хаан өттүнэн доруобай, бөҕө-таҕа, чөл туруктаах буоларын туһугар үтүө суобастаах, чиэһинэй үлэтэ сыанабылы син ылбыта.

Ол курдук, “Үлэ бэтэрээнэ”, дьиҥнээх бэйэтин идэтинэн бэриллибит “За гуманную деятельность в СОКК” диэн Н.И. Пирогов аатынан түөскэ кэтиллэр бэлиэни туттарбыттарыттан Афанасий Васильевич ордук астыммыт буолуохтаах. А.В. Николаев – Ньурба улууһун бочуоттаах олохтооҕо.

Кини тустаах уонна олус түбүктээх үлэтин тас өттүнэн олус элбэх уопсастыбаннай үлэни баҕа өттүнэн сүгэһэр оҥосторо. Манна даҕатан эттэххэ, Сэбиэскэй былаас саҕана уопсастыбаннай үлэ диэн норуот салайар былааһы кытары бииргэ алтыһан, уопсастыбаны инники диэки хамсатар биир ньымата этэ.

Афанасий Васильевич “Кыһыл Кириэс” уопсастыба Бүрүсүдьүүмүн чилиэнинэн талыллан үлэлээбитэ: доруобуйа харыстабылын салаатыгар норуодунай хонтуруол ыстааты таһынан сирэй бэрэссэдээтэлэ этэ.

Кини “Кыһыл Кириэс” Бүтүн Сойуустааҕы уопсастыба дэлэгээтинэн талыллан, сийиэс үлэтигэр кыттар чиэскэ тиксэн турардаах.

Афанасий Васильевич Николаев-Быраас Оппуонньа билигин Москуба куоракка “биэнсийэлээх оҕонньор” диэн ааттанан, тапталлаах кэргэнэ Раиса Петровналыын кыргыттара Вика, Наташа уонна сиэннэрин тапталларыгар угуттанан, бочуоттаах сынньалаҥҥа олороллор.

Оппуонньа олус уруумсах, аймаҕымсах, дойдумсах киһи. Кини төрөөбүт дойдутун Киэҥ Ньурбаны, Өҥөлдьөнү ахтан, дьонун-сэргэтин көрөөрү быйыл Москубаттан кэлэн, манна сайылаата, аймахтарыгар окко-маска көмөлөстө. Дьон-сэргэ барахсан сөбүлүүр, ытыктыыр үтүө-мааны киһитин өйүгэр-санаатыгар, сүрэҕэр-быарыгар чугас тута сылдьар, ахтар-саныыр. Ол аата “үтүө киһи үктээбит суола сүппэт” диэн саха өһүн хоһоонун бигэргэтэр.