Бинтиэпкэ
Бинтиэпкэ (нуучч. Винтовка, Винтовальное ружьё) - нарезной уотунан эстэр сэп. Бинтиэпкэлэр сааларга киирсэллэр, ытарга икки илиилэринэн туталлар, уонна прикладын санныга анньаллар[1]. Көннөрү саалартан уратыта, уоһун ис өттүттэн спираль быһыылардаах, ол быһыылары таарыйан буулдьа эргийэн барар, онон центробежнай күүс үөскүүр. Эргийэр буулдьа быдан көнөтүк, бигэтик көтөр.
«Винтовка» диэн термин Россияҕа 1856 сылга киллэриллибитэ, бастакаы сэбилэннигэ ылыммыт нарезной сааны ааттырга - «саллаат аайы ойдөнөр уонна төрүт үлэлиир принципын быһаарар аат»[2] Ол иннинэ бары нарезтаах саалар Россия армиятыгар штуцер диэн ааттанар этилэр.
История
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Былыргы гладкоствольнай саалар (мушкеттар) таба ыталлара олус мөлтөх эбит, 100 м ыраахха турар сыалы табар улахан дьол буолар. Ол иһин, нарезной саалар үөскээбит сүрүн төрүөтэ саа точнаһын үрдэтиитэ буолбут. Бастакы уоһун иһигэр быһыылаах саалар XVI-с үйэҕэ баар буолбуттара. Россияҕа кинилэр ааттара - Винтовальнай пищаль (XVIII-c үйэҕэ дылы), ол кэниттэн штуцер, винтовальнай саа, уонна 1856-с сылтан ыла винтовка.
Нарезной саалар XVI-с үйэттэн баалларыттан даҕаны, кинилэр олус аҕыйах ахссаннарынан өҥөһуллаллар эбит. Тоҕо диэтэххэ оҥоһуута ынырык уустук (оччотооҕу технологияларынан) буолан, уонна иитиитин ыараханынан ( саа уоһун инититтэн иитиллии). Ол иһин, армияларга нарезной саалар оһуобай, ыраахха ытар саллаатарга эрэ бааллар эбит - егерьдарга.
Киэҥник бинтиэпкэлэр армияларга туттуллар буолбуттара XIX-с уйэ ортотуттан, Европа дойдуларын армияларга сэбилэниигэ ылбыттара - Дрейзе 1841 сыллах бинтиэпкэтин, Минье 1849 сыллаах бинтиэпкэтин, Энфилд 1853 сыл бинтиэпкэтин, Спрингфилд 1855 сыл образеһын бинтиэпкэтэ, Шарпс 1859 сыл карабина уонна Спенсер 1860 сыл магазиннах карабинын. Түмүгүнэн, пехота оборуонаты күүһүн ынырык күүһүрүүтэ буолбут.
Россияҕа, 1868 сылга сэбилэниигэ ылыммыт уоһун кэнититэн иитиллэр, тимир гильзалаах унитарнай ботуруоннаах Бердан бинтиэпкэтэ. 1891 сылга, 7,62 мм калибрдаах Мосин бинтиэпкэтэ - ити аатырбыт бинтиэпкэ онтон Россия Империятын уонна ССРС армияларыгар сэбилэһиннэригэр алта уонтан тахса сыл турбут.
Бинтиэпкэлэр көрүҥнэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Автомат бинтиэпкэ (холобур - FN FAL)
- полуавтомат бинтиэпкэ (самозаряднай) - (холобур - СВТ-40)
- Снайпер бинтиэпкэтэ
- Карабин
- Салгын винтовка (воздушка)
- Обрез (уоһа эрбэнэн кылгатыллыбыт саа)
- Противотанковай саа - улахан калибрдаах, тааҥкалары утары туттуллар саа.
Сигэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ ГОСТ 28653-90 Оружие стрелковое. Термины и определения Архыыптаммыт 2017, Балаҕан ыйын 11 күнүгэр.
- ↑ Артиллерийский журнал, 1857 г., № 3, стр. 81 — цитата по: Жук А. Б. Стрелковое оружие.