Биир уларыйааччылаах тэҥнэбиллэр
Бүтүн тэҥнэбил
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы](1)
уонна
(2)
тэҥнэбиллэр хаҥас да, уҥа да өттүлэрэ - бүтүн этиллиилэр. Маннык тэҥнэбиллэри бүтүн тэҥнэбиллэр дииллэр.
(1) тэҥнэбилгэ скобкалары аһыаҕыҥ, бары чилиэннэри хаҥас өттүгэр көһөрүөҕүҥ, атылыы чилиэннэри холбооттуоҕуҥ. Оччого ылабыт:
(2) тэҥнэбили, маҥнай икки өттүн 4-кэ төгүллээн баран, эмиэ ситинник кубулутабыт:
Бу икки холобурга бэриллибит тэҥнэбилгэ тэҥнээх тэҥнэбил тахсар кубулутууларын оҥордубут. Ол түмүгэр көрүҥнээх (манна - стандартнай көрүҥнээх элбэх-чилиэн) тэҥнэбили ыллыбыт. Уопсайынан, ханнык баҕарар тэҥнэбили бэйэтигэр тэҥнээх, хаҥас өттө стандартнай көрүҥнээх элбэх-чилиэн, уҥа өттө нуль буолар тэҥнэбилинэн солбуйохха сөп.
Тэҥнэбил көрүҥнээх ( - стандартнай көрүҥнээх элбэх-чилиэн) буоллаҕына, элбэх-чилиэн степенэ тэҥнэбил степенэ дэнэр. Холобур, тэҥнэбил - үһүс степеннээх тэҥнэбил.
Ханнык баҕарар бүтүн тэҥнэбил степенэ диэн ол тэҥнэбилгэ тэҥнээх, көрүҥнээх ( - стандартнай көрүҥнээх элбэх-чилиэн) тэҥнэбил степенэ ааттанар. Холобур,
(3)
тэҥнэбили кубулутан ылабыт:
Тахсыбыт тэҥнэбил степенэ биэскэ тэҥ. Ол аата, бу тэҥнэбилгэ тэҥнээх (3) тэҥнэбил степенэ эмиэ биэскэ тэҥ.
Маҥнайгы степеннээх тэҥнэбил
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Маҥнайгы степеннээх тэҥнэбили көрүҥҥэ киллэриэххэ сөп, манна - уларыйааччы, , - хайа эрэ чыыһылалар, .
тэҥнэбилтэн, буоллаҕына, ылабыт. чыыьыла - тэҥнэбил төрүтэ. Ханнык баҕарар биир степеннээх тэҥнэбил биир төрүттээх.
Иккис степеннээх тэҥнэбил
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Иккис степеннээх тэҥнэбили көрүҥҥэ киллэриэххэ сөп, манна - уларыйааччы, , , - хайа эрэ чыыһылалар, . Бу тэҥнэбил хас төрүттээҕэ дискриминантан тутулуктаах. буоллаҕына, тэҥнэбил икки төрүттээх; буоллаҕына, тэҥнэбил биир төрүттээх; буоллаҕына, тэҥнэбил төрүтэ суох. Хайа баҕарар иккис степеннээх тэҥнэбил иккиттэн элбэх төрүтэ суох. буоллаҕына, төрүттэри буларга квадраттаах тэҥнэбил төрүттэрин формулата туттуллар.
Хос быһаарыы
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Тэҥнэбил. Бикипиэдьийэ аһаҕас билии.
- Этиллии. Бикипиэдьийэ аһаҕас билии.
- Уларыйааччы. Бикипиэдьийэ аһаҕас билии.
- Төрүт. Бикипиэдьийэ аһаҕас билии.
Туһаныллыбыт сирдэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Алгебра 9 кылаас. Автордара Ю. Н. Макарычев, Н. Г. Миндюк, К. И. Нешков, С. Б. Суворова. Нууччалыыттан сахалыы тылбаастаата И. Г. Егоров.
Ыстатыйаны суруйда Никитин Михаил Спартакович ФИИТ-17.