Бережнов-Енжов Иннокентий Федорович

Иннокентий Федорович Бережнов Орто Халыма улууһун уонна Бүлүү куоратын бочуоттаах гражданина, «Бочуот Знага» уордьанын икки төгүллээх кавалера, Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.

Орто Халыма оройуонун Иккис Хаҥналас нэһилиэгэр Дуөнсэ диэн сиргэ 1918 сыллаахха ахсынньы 19 күнүгэр төрөөбүтэ.

1930 сыллаахха, 12 сааһыгар оскуолаҕа үөрэнэ киирбитэ уонна 4 кылааһы ситиһиилээхтик бүтэрбитэ. Үөрэххэ наһаа баҕалаах буолан, Орто Халыма куоратыгар киирэн, үлэлиир ыччат оскуолатыгар 7 кылааһы бүтэрбитэ. Ити сыл ЫБСЛКС чилиэнинэн киирбитэ. Олоҕу билбит, үөрэхтээх, үлэҕэ эппиэтинэстээх эдэр киһини комсомол райкомола милиция оройуоннааҕы салаатыгар үлэҕэ ыыппыта. Кини манна 1938-1944 сс. үлэлээбитэ. 1942 с. алтынньытыгар партия кэккэтигэр ылбыттара. Сотору партия райкомун инструкторынан, онтон 1944 с. партия райкомун кадрга сэкирэтээринэн талыллар. Бу сылларга Иннокентий Федорович оройуон партийнай, советскай тэрилтэлэрин, холкуостар кадрдарын сүүмэрдээһиҥҥэ уонна иитиигэ биллэр үлэни ыыппыта.

Партия райкома кинини 1946 с. Дьокуускайдааҕы биир сыллаах уобаластааҕы партийнай оскуолаҕа үөрэххэ ыыппыта. Бу оскуоланы ситиһиилээхтик бүтэрэн, партия Саха уобаластааҕы кэмитиэтигэр штатнай пропагандиһынан, 1947 сылтан партия Орто Халыматааҕы райкомун иккис сэкирэтээринэн үлэлээбитэ. Красноярскайдааҕы икки сыллаах партийнай оскуоланы 1951 с. ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрэн, Орто Халыма райкомун I сэкирэтээринэн ананар.

И.Ф.Енжов ити саҥа дуоһунаска үлэлиир сылларыгар нэһилиэнньэ араас араҥатын үөрэппитэ, дьон олоҕун тупсарар суоллары тобула сатаабыта. Ити сылларга көһө сылдьар эбээннэри биир сиргэ олохсутар туһунан бары өттүнэн үөрэтиллибит бырайыагы оҥорон республика салалтатыгар түһэрбиттэрэ, ону Обком, Совмин салалтата өйөөн, үгүс министерстволар күүстэрин түмэн кылгас кэм иһигэр Березовка бөһүөлэк тутуллубута. Производство салаата быһаарыллан, совхоз отделениета тэриллэн, үлэ былааннаахтык ыытыллар буолбута. Иннокентий Федорович үлэһиттэр депутаттарын оройуоннааҕы Сэбиэттэрин, онтон 1951 с. Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин депутатынан талыллар.

Эдэр коммунист И.Ф.Енжов 34 сааһыгар Обкомҥа отдел сэбиэдиссэйин солбуйааччынан түөрт сыл үлэлээбитин кэннэ партия Бүлүүтээҕи райкомун I сэкирэтээринэн ыыталлар. Онтон партия обкомун аппааратыгар кэлэн 30 сыл үлэлээн 1988 с. пенсияҕа тахсар. Кини партия райкомун уонна обкомун аппараатыгар Обком I сэкирэтээрдэрэ И.Е.Винокуров, С.З.Борисов, Г.И.Чиряев, Ю.Н.Прокопьев салалталарынан 44 сыл устата үлэлээбит кырдьаҕас коммунист, партия бэтэрэээнэ буолар.

«Бочуот Знага» уордьанынан иккитэ, уонтан тахса араас мэтээллэринэн наҕараадаламмыта, «Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүолээх үлэһитэ» бочуоттаах аат иҥэриллибитэ. Бүлүү куоратын уонна Орто Халыма оройуонун бочуоттаах гражданина буолбута.

Кини 2005 с. 87 сааһыгар өлбүтэ.

Араспаанньатын уларыппыт историята. Дүөнсэ

Бережнов-Енжов төрөөбут, улааппыт, үөрэммит сирин наһаа таптаан, улаатан баран милицияҕа улэлии сылдьан араспаанньатын «Енжов» диэн уларыппыта, ити кэмтэн ыла Дуөнсэ сирэ дьоҥҥо биллэр сир буолбута. Дуөнсэ сирэ аатырыан аатырар. XIX уйэ бүтэһигэр итиннэ таҥара дьиэтэ тутуллар, христианскай таҥара үөрэҕин киэнник тарҕатыы саҕаланар. Халыма уокуругун хоту нэһилиэктэригэр оҕо төрөөһунэ, киһи өлүүтэ сурукка ылыллан иһэрэ. Манна 1901 с. Грамота оскуолата аһыллар. 0ҕолор Уһун Хаҥалас, Сиэн Күөлүн, Бороҕон, Мээтис нэһилиэктэриттэн кэлэн үөрэнэллэрэ, манна оройуон маҥнайгы салайар кадрдара бэлэмнэммиттэрэ.

Ылыллыбыт сирэ

• Дьон туһугар олорбута, Василий ТРЕТЬЯКОВ, "Ил Түмэн" хаһыат, 2009, 1№