Батыйа

Батыйа — охсор, анньар биилээх сэрии уонна булт сэбэ.

Биитин тимирэ 30-40 см уһуннаах, туурата 20-25 см, мас тутааҕын уһуна 1 м кыайбат.

Батыйаны сүгэ курдук маһы мастыырга, мууһу алларарга, оннооҕор оту охсорго кытта туһаныахха сөп эбит. Онон бу сэп бобуллубакка хойуккааҥҥа (XX үйэ саҥатыгар) диэри туттуллубут. Ол эбэтэр, аҥаардас сэриигэ эрэ буолбакка, хаһаайыстыбаҕа эмиэ туттуллар буолан бобуллубатах. Онон археологтар батыйаны Саха сиригэр ХVI-XVIII үйэтээҕи хас биирдии былыргы киһи көмүүтүн аайы булаллар. Ол аата батыйа - күннээҕи олоххо туттуллар тэрил. Сэрии сэбэ анал сиэр-туом быһыытынан харайыллар уонна нуучча казактара саха бииһин уустарын кэрийэ сылдьан барытын хомуйан ылбыт буоланнар, батас уонна кылыс бэрт сэдэхтик көстөллөр.

Батас, батыйа үөскээбит тылын олохторо биир буолуон сөп: «бат» (былыргы түүр тыла) -умус, дириҥээ. Бу тыл олоҕуттан өссө маннык өйдөбүллээх тыллар тахсаллар: «батары оҕус», «батары киир», «батыс», «батары ас». «Батыйа» диэн тылы «батас» кыччатыллыбыт өйдөбүлүн быһыытынан сыаналыахха сөп. Холобур: күөс — көһүйэ, кытах — кытыйа, сабыы — саппыйа, о.д.а.

Саабылаан батыйа - икки өттүнэн биилээх уһун батыйа

Өссө маны көр

• Батас
• Котокоон
• Болот
• Кылыс

Бу туһунан манна ааҕыахха уонна билиэххэ сөп

• Ф. Ф. Васильев «Военное дело якутов» — Якутск, 1995. — 225 с;
• А.Кривошапкин-Айыҥа, «Со-юзником парфян в одно вре-мя было государство Саха-стан» ыстатыйа — «Илин» су-рунаал, 6№ 2006;
• В. В. Попов «Батыйа сэрии сэбэ дуу, туттар тэрил дуу?» ыстатыйата;
• Емельян Ярославскай аатынан Дьокуускайдааҕы кыраайы үөрэтэр музей фондата;
• Майа музейын фондата.

Туһаныллыбыт сирэ

• Саха сэриигэ туттар биилээх сэптэрэ, П. Иванов, «Хатан» сурунаал, ыам ыйа-бэс ыйа, 2009 с., 3(6)№