Хой
.jpg) | |
| Билим классификацията | |
|---|---|
| Латыынныы аата |
| Аан дойдуга хой ахсаана 2004 сыллаахха[1] | |
|---|---|
 Кытай
|
157,9 мөл. |
 Австралия
|
101,3 мөл. |
 Ииндийэ
|
62,5 мөл. |
 Ираан
|
54,0 мөл. |
 Судаан
|
48,0 мөл. |
 Саҥа Зеландия
|
39,2 мөл. |
 Улуу Британия
|
35,8 мөл. |
 Соҕуруу Африка
|
25,3 мөл. |
Дьиэ хойо (лат. Ovis aries) — бараан ууһугар киирэр ыыраахтаах туйахтаах үүтүнэн иитиллээччи кыыл. Халыҥ түүлээҕин уонна этин иһин түҥ былыр дьиэтитиллибит[2]. Билигин түүтэ аан дойдуга ханнык да атын кыыл түүтүнээҕэр элбэхтик туттуллар. Хой этэ үгүс дойдуларга саамай туһаныллар аһылыктан биирдэстэрэ буолар. Маны таһынан хойу үүтүн ыары, тириитин (овчина) туһанаары эмиэ иитэллэр. Эспэримиэн оҥорорго туһаналлара эмиэ биллэр. Ордук биллибит түгэн - Долли диэн ааттаах хой - 1996 сыллаахха аан дойдуга бастакыннан клоннаммыт үүтүнэн иитиллээччи.
Хойу иитии — кыылы иитии салаата, элбэх дойду экономикатыгар урут да, билигин да улахан суолталаах. Билигин саамай элбэх хойу Кытайга (144 мөл. кэриҥэ төбө), Австралияҕа (98 мөл.), Ииндийэҕэ (60 мөл. кэриҥэ), Ирааҥҥа (54 мөл.), Саҥа Зеландияҕа (44 мөл), Улуу Британияҕа (36 мөл), ЮАР (29 мөл. тахса), Туурсуйаҕа (27 мөл), Пакистааҥҥа уонна Испанияҕа (24 мөлүйүөннүү) иитэллэр. Урукку ССРС дойдуларыттан хойу элбэхтик иитэллэр Кыргыстаан, Казахстаан, Түркменистаан, Молдова уонна Арассыыйа соҕуруу өттүгэр.
Дьиэтитии
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Хой түҥ былыр, 8 тыһ. сыл ынаараа өттүгэр аныгы Туурсуйа, Сиирийэ, хотугу Месопотамия сирдэригэр дьиэтитиллибитэ[2] .[3]
Хой муфлон эбэтэр уриал сыдьаана буолуон сөп дииллэрэ. Цитогенетика анаалыһа көрдөрүнэн дьиҥнээх төрдө муфлон буолуон сөп. Уриал кариотиибэ 58 хромосомалаах, оттон хой уонна муфлон хромосомаларын ахсааннара 54-кэ тэҥ.
Хой култуураҕа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Элбэх омук култууратыгар хой сымнаҕаһынан, холкутунан, акаарытынан, үүрүү хоту сылдьарынан биллэр. Сахаҕа эмиэ оннук өс хоһоонугар киирэ сылдьар: Хой баһын туойума.
Хой Зодиак бэлиэлэрин ахсааныгар киирэр, халлааҥҥа кини аатынан сулус бөлөҕө баар.
Ойуулара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]-
Хой үөрэ Грецияҕа -
Хой -
Испания. Хой үөрэ
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Faostat Архыыптаммыт 2008, От ыйын 3 күнүгэр.
- ↑ 2,0 2,1 Халыып:БСЭ3
- ↑ Мерперт Н. Я., Мунчаев Р. М., Раннеземледельческие поселения Северной Месопотамии // Советская археология, 1971, № 3.
Литэрэтиирэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Budiansky, Stephen. The Covenant of the Wild: Why animals chose domestication. — Yale University Press, 1999. — ISBN 0-300-07993-1.
- Ensminger, Dr. M.E. Sheep and Goat Science, Fifth Edition. — Danville, Illinois : The Interstate Printers and Publishers Inc, 1986. — ISBN 0-8134-2464-X.
- Pugh, David G. Sheep & Goat Medicine. — Elsevier Health Sciences, 2001. — ISBN 0-7216-9052-1.
- Simmons, Paula. Storey's Guide to Raising Sheep. — North Adams, MA : Storey Publishing LLC, 2001. — ISBN 978-1-58017-262-2.
- Smith M.S., Barbara. Beginning Shepherd's Manual, Second Edition. — Ames, Iowa : Iowa State University Press, 1997. — ISBN 0-8138-2799-X.
- Weaver, Sue. Sheep: small-scale sheep keeping for pleasure and profit. — 3 Burroughs Irvine, CA 92618 : Hobby Farm Press, an imprint of BowTie Press, a division of BowTie Inc., 2005. — ISBN 1-931993-49-1.
- Wooster, Chuck. Living with Sheep: Everything You Need to Know to Raise Your Own Flock. — Guilford, Connecticut : The Lyons Press, 2005. — ISBN 1-59228-531-7.
Сигэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Кошара // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- Бараны и овцы Архыыптаммыт 2012, Ахсынньы 21 күнүгэр. — статья на портале «Мир животных».