Бу сирэй Балаҕан ыйын 19 куодун көр

'''Балаҕан ыйын 19''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 262-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 263-c күнэ). Сыл бүтүө 103 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
<!-- * {{Флагификация|СӨ}} — Доруобуйаны бөҕөргөтөр сүүрүү күнэ (2021, ыам ыйын уонна балаҕан ыйын үһүс өрөбүллэригэр)-->
<!-- * Көмпүүтэр бырагыраамата көҥүл тарҕаныытын күнэ ({{lang-ru|День свободы программного обеспечения}}, {{lang-en|Software Freedom Day}}). 2006 сыллаахтан балаҕан ыйын үһүс субуотатыгар бэлиэтэнэр.-->
* [[Билэ:Flag of Edward England.svg|25px]]  Дойдулар ыккардыларынааҕы пират курдук саҥарыы күнэ (''оонньуу быһыытынан бэлиэтэнэр''). 1995 сыллаахха икки киһи толкуйдаабыттар, 2002 сыллаахха Дэйв Барри диэн АХШ-ка биллэр обозреватель өйөөбүт, ол кэнниттэн аан дойдуга тарҕанан барбыт 
* {{Флагификация|Россия}} — Сэрии сэбин оҥорооччу күнэ
* {{Флагификация|Словакия}} — Словак омугун сэбиэтин бастакы тахсыытын күнэ (1848 сыллаахха)
* {{Флагификация|Сент-Китс уонна Невис}} — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан 1983 сыллаахха)
* {{Флагификация|Чили}} — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[634]] — Халид ибн аль-Валид баһылыктаах араабтар Дамаскай куораты Византияттан сэриилээн ылбыттар.
* [[1356]] — Пуатье аттынааҕы кыргыһыыга аҥылычааннар боронсуустары кыайбыттар, хоруолларын Иоанн II билиэҥҥэ ылбыттар.
* [[1648]] — Француз учуонайа [[Блез Паскаль]] атмосфераҕа салгын баттааһына баарын дакаастаабыт.
* [[1743]] — Статскай советник [[Генрих Конрад]] Саха сирин [[Бойобуода|бойобуодатынан]] анаммыт. Кини бу солоҕо 1745 сыл ыам ыйын 15 күнүгэр дылы сулууспалаабыта.
* [[1790]] — Нуучча суруйааччыта Александр Радищев [[Арассыыйа]] олоҕун-дьаһаҕын кириитикэлиир «Петербургтан Москубаҕа айан» диэн сэһэни суруйбутун иһин [[Сибиир]]гэ көскө ыытыллыбыт.
* [[1799]] — Франция уонна Голландия сэриилэрэ Берген аттынааҕы кыргыһыыга Арассыыйа уонна Британия күүстэрин урусхаллаабыттар.
* [[1870]] — Франция уонна Пруссия сэриитин кэмигэр пруссактар Париж куоратын төгүрүйбүттэр. Түөрт ый тухары төгүрүктээһин кэнниттэн Париж бэриммитэ.
* [[1893]] — [[Саҥа Зеландия]]ҕа дьахталларга барыларыгар быыбардыыр быраабы биэрэр сокуоҥҥа күбүрүнээтэр илии баттаабыт.
* [[1923]] —  [[ЯЦИК]] иһинэн Физкультура сэбиэтин тэрийэр туһунан ЯЦИК бөрөсүүдьүмүн уурааҕа тахсыбыт.
* [[1928]] — [[Нью-Йорк]]а [[Микки Маус]] туһунан [[ойуулук]] аан бастаан көрдөрүллүбүт. Кутуйах оҕото ол саҕана саҥарбат этэ уонна билигин көстөр Микки Мауска майгыннаабата.
* [[1939]] — Кыһыл Аармыйа [[Вильнюс]]ка киирбит.
* [[1941 сыл|1941]] — Вермахт иккис тааҥка бөлөҕө бастакы тааҥка бөлөҕүн кытта Лохвицы аттыгар силбэспиттэр, түмүгэр ньиэмэстэр Киевкэ киирбиттэр.
* [[1944]] — [[Финляндия]] уонна [[Сэбиэскэй Сойуус]] икки ардыларыгар ''[[Москуба]]тааҕы тупсууга'' илии баттаммыт, сэрии түмүктэммит.
* [[1946 сыл|1946]] — Сэбиэскэй бырабыыталыстыба холкуостар хамыыһыйаларын тэрийэн, бааһынайдар сэрии кэмигэр иҥэриммит холкуостар баайдарын-дуолларын төннөрүүнү саҕалаабыт.
* [[1982]] — [[АХШ]] учуонайа Скотт Фалман университет биллэриилэрин дуоскатыгар бастакынан [[иэйиктэр]]и<ref>[https://blogi.nlrs.ru/93005/53832 Иэйиктэр сахалыы ааттара]</ref> туһаммыт: мичээр :-) уонна хомолто :-( .
* [[1991]] — Альпаҕа [[Италия]] уонна [[Австрия]] кирбиилэригэр Эци диэн ааттаммыт былыргы киһи өлүгүн булбуттар. Бу киһи биһиги ээрабыт иннинэ 3400 уонна 3100 сыллар ыккардыларыгар олорбута быһаарыллыбыта. Эцталь Альпаларыгар көстүбүт буолан Эци (нууччалыы сороҕор Отци дииллэр) диэн аат иҥэрбиттэрэ. 
* [[2006]] — [[Таиланд|Таилаҥҥа]] аармыйа былааһы бэйэтин илиитигэр ылбыт, конституция үлэтин тохтоппут уонна дойду үрдүнэн байыаннай балаһыанньаны биллэрбит.
* [[2017]] — [[Миэксикэ]]ҕэ Пуэбло куоракка күүстээх сир хамсааһына буолбут. 370 киһи өлбүт, 6000 тахса киһи бааһырбыт, улахан хоромньу тахсыбыт.
* [[2021]] — Арассыыйаҕа түмэн быыбара буолбут, «Ньыгыл Арассыыйа» баартыйа Госдуумаҕа 72 % ылбыт (450 миэстэттэн 324-үн).

== Төрөөбүттэр ==
* [[1930]] — [[Попов Гавриил Васильевич|Гавриил Попов]] — филология үөрэҕин хандьыдаата, кыраайы үөрэтээччи. Саха тылыгар баар тыллар төрүттэрин быһаарсыбыт учуонай-лингвист. Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, [[Мэҥэ-Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас улууһун]] Ытык олохтооҕо.
* [[1935]] — [[Захарова Евдокия Гаврильевна|Евдокия Захарова]] — СӨ үөрэҕириитин туйгуна, тыыл, педагогическай үлэ бэтэрээнэ.
* [[1959]] — [[Бочкарева Галина Алексеевна|Галина Бочкарева]] — суруналыыс, Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруналыыстарын Сойууһун бэрэстээтэлэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ.

== Өлбүттэр ==
* [[1912]] — [[Курнатовскай Виктор Константинович|Виктор Курнатовскай]] —  профессиональнай революционер, социал-демократ, 24 сыл эмиграцияҕа, сыылкаҕа (ол иһигэр [[Дьокуускай]]га), хаайыыларга, хаатыргаҕа сылдьыбыт.
* [[1993]] — [[Данилова Анастасия Петровна|Анастасия Данилова]] — [[Саха АССР]] общественнай, судаарыстыбаннай диэйэтэлэ.
* [[2001]] — [[Томскай Иннокентий Егорович|Иннокентий Томскай]] (01.03.1934 төр.) — Саха сиригэр дьахтар үлэтин туһаныыны чинчийбит, өрөспүүбүлүкэҕэ экономика билимин устуоруйатын үөрэппит саха биллиилээх учуонайа, экономика билимин дуоктара.


{{ыйдар}}

[[Категория:Балаҕан ыйа]]