Бикипиэдьийэ:Саҥа ыстатыйаны суруйуу хаамыыта

Бикипиэдьийэ диэн интэриниэккэ баар энциклопедияны ким баҕарар босхо уларытыан сөп. Төһөннөн элбэх киһи уларытар да, оччоннон бикипиэдьийэ киэҥ-дириҥ ис хоһоонноох, алҕаһа аҕыйах буолар. Ол эрээри элбэх киһиттэн “сатаабаппын ээ” диэни истэбин. Бу сатаабат буолуу төрүөтэ туохха сытарый?

Бастатан туран, көмпүүтэри билбэккэ, интэриниэккэ сатаан киирбэт буолуу. Бу тыаҕа интэриниэт бытаанын уонна сыаната ыараханын кытта ситимнээх. Дьыл-хонук ааһан истэҕин аайы бу кыһалҕа улам симэлийэн иһиэхтээх.

Иккиһинэн, бэйэҕэ эрэммэт буолуу. Бу туһа туспа. "Сыыһа суруйдахпына дьон күлүү гыныа" диэнтэн, "ол мин эрэйдээх хайдах аан дойду энциклопедиятын уларытыахпыный" диэҥҥэ тиийэ. Маннык кэмчиэрийэр дьоҥҥо сүбэлиибин: кистээн суруйуҥ. Бикипиэдьийэҕэ бэлиэтэнэргэ хайаан да бэйэҥ сурукка киирбит ааккын суруйбаккын ээ, баҕар “Абааһы кыыһа” да диэн аатынан суруй, ким да туох да диэ суоҕа.

Үсүһүнэн дьэ дьиҥ сатаабат буолуу кэлэр. Ол бэйэтэ икки таһымнаах.

Бастакыта - тугу суруйарын, туохтан саҕалыырын билбэт киһи. Бу дьоҥҥо атын тыллартан тылбаастыыры сүбэлиэм этэ. Холобура, нуучча биикитигэр киирэҕин, сэргиир тиэмэҕэр ыстатыйа булаҕын, уонна ону саха биикитигэр төгүллээн ылан баран тылбаастаан кэбиһэҕин.

Иккиһэ - бикипиэдьийэҕэ киирэн баран саҥа ыстатыйаны хайдах айабыный, уруккуттан баар ыстатыйаны хайдах тупсарабыный, онно тугу, ханнык кнопканы баттаан уларытабын диэн.

Саҥа ыстатыйаны саҕалыыр судургу: бастаан үҥа үөһээ муннугу көр. Онно көрдүүр түннүкчээн баар. Ол түннүккэ ыстатыйаҥ аатын суруйаҕын уонна луупа ойуутун баттаан көрдөтөҕүн, оннук ыстатыйа суох буоллаҕына саҕалыаххын баҕарарыҥ туһунан ыйытыы тахсыа, онно баар кыһылынан суруллубут ыстатыйаҥ аатын баттыыгын, уонна тахсыбыт түннүккэ ыстатыйаҕын суруйан элэгэлдьитэҕин. Бүттэххинэ, аллараа баар “Бигэргэт” диэн баттамы (кнопканы) баттаан ыстатыйаҕын бикипиэдьийэҕэ угаҕын.

Саҥа суруйар киһиэхэ сүбэ: Бастаан суруйарга аһара-ымпыктаан чымпыктаан суруйа сатаама, ыстатыйа баллырын эрэ бэчээттээ, суруйар өйдөбүлүҥ быһаарыытын суруй.

Энциклопедия ыстатыйатын тутула биир халыыптаах буолар. Бастаан сүнньүнэн суруллар, онтон сиһилии. Холобур, киһи туһунан суруйар буоллаххына, бастакы абсааска ол киһиҥ толору аатын, хаһан олорбутун, ханна, тугу үлэлээбитин, туох суолталааҕын кылгастык суруйаҕын.

Онтон дьэ иккис абсааска ханна, хаһан төрөөбүтүн, ханна үөрэммитин, ханнык тэрилтэлэргэ тугунан үлэлээбитин, чэ, быһаччы эттэххэ, олоҕун олуктарын ымпыктаан-чымпыктаан, кэминэн наардаан ойуулуугун. Ол кэннэ үлэтин суолтатын сиһилии суруйаҕын, суруйааччы эҥин курдук айар үлэһит буоллаҕына, айар үлэтин туспа түһүмэх гынаҕын. Айымньыларын испииһэгин эмиэ туспа түһүмэххэ суруйуохха сөп. Онтон суруйбуккун сүтэрбэт курдук бигэргэтэн кэбиһэҕин. Ол аата бикипиэдьийэ долоҕойугар уган, ыстатыйа баллырын бэчээттиигин. Хайдах буолбутун көрөҕүн, алҕастарын көннөрөҕүн. Онно “куодунан уларыт” диэн ыстатыйа үөһээ өттүгэр баар кыбытыгы баттыыгын.

Ханнык баҕарар ыстатыйа ханнык эрэ бөлөххө - категорияҕа - киириэхтээх. Холобур, киһи идэтинэн “Саха суруйааччылара”, олорбут кэминэн “1931 сыллаахха төрөөбүттэр” диэн категорияларга киириэн сөп. Оннук категорияҕа киллэрэргэ ыстатыйаҥ анныгар маннык суругу угаҕын: [[Категория:Саха суруйааччылара]], эбэтэр [[Категория:Бүлүү улууһа]]. Уларытыыгын эмиэ бигэргэтэҕин.

Сүбэ: Барытын биир күн оҥоро сатаама. Сарсыныгар саҥа хараххынан көрөн салгыы суруйар үчүгэй буолааччы. Оннук биир ыстатыйаны төһө баҕарар өр суруйуохха сөп. Табылыннаҕына, атын дьон эмиэ сэҥээрэр буоллахтарына, ол ыстатыйаҕын суруйарга көмөлөһүөхтэрэ, итэҕэһин эбэн-сабан биэриэхтэрэ.

Холобурга күлүмэн туһунан ыстатыйаны суруйан көрүөххэ

(ойууларынан сирдэтиэххитин сөп).

1. Бикипиэдьийэни булаҕын (Яндекс, Гугл көмөтүнэн, 1 ойуу)

2. Бэлиэтэнэҕин (үөһэ “Бэлиэтэн” диэҥҥэ киирэҕин, салгыы өйдөнүө, 2,3 ойуулар)

3. Үөһээ муннукка баар көрдөбүл түннүгэр “күлүмэн” диэн суруйабыт, луупа ойуутун баттаан көрдөтөҕүн (4 ойуу).

4. Тахсыбыт сирэйгэ “Күлүмэн” диэн кыһылынан суруллубуту баттыыбыт (5 ойуу).

5. Тахсыбыт түннүккэ маннык суруйабыт: Күлүмэн (нууччалыыта слепень) - икки кынаттаахтар аймахтарыгар киирэр бөдөҥ сахсырҕалар кэргэннэрэ. Ойуурга, истиэптэргэ, кумах куйаардарга баар буолаллар. Үксүн өрүс, үрэх, күөл кытылларыгар сөбүлээн үөскүүллэр. Аан дойдуга 200 ууска киирэр 4400 кэриҥэ күлүмэн көрүҥэ баара ойууламмыт. Урукку Сэбиэскэй Сойуус иһинэн 200-чэ көрүҥ баара ааҕыллыбыт. Былыргы күлүмэннэри олигоцен саҕанааҕы хаһыылартан саҕалаан булаллар (6 ойуу).

6. Категорияҕа киллэрэбит: [[Категория:Үөн-көйүүр]] (7 ойуу).

7. Ыстатыйабыт баллырын бикипиэдьийэҕэ угабыт: Аллара баар “Уларытыыны бигэргэтии” диэн баттам көмөтүнэн (8 ойуу).

8. Атын ыстатыйалары кытта ситимниибит. Ыстатыйа үөһээ өттүгэр “Куодун уларыт” диэн кыбытыгы баттыыбыт (9 ойуу).

9. “Сахсырҕалар” диэн тылы хараардан баран түннүк үрдүнээҕи хапталга (панельга) “сигэ” диэн сыап ойуулаах баттамы талабыт (10 ойуу).

10. Сирэй баһа диэҥҥэ “Сахсырҕа” диэн суруйабыт (“-лар” диэни сотон кэбиһэбит). Онтон “Сигэни угуу” диэни баттыыбыт (11, 12 ойуу).

Ити аата ыстатыйабыт “Сахсырга” диэн ыстатыйаҕа сигэннэ. Билигин ыстатыйаны ааҕа олорон ааҕааччы “сахсырҕалар” диэн тылы баттаатаҕына “Сахсырҕа” диэн ыстатыйаҕа көһөр кыахтанна (13 ойуу). Эмиэ бигэргэтэбит.

Кылгастык итинник. Саҥа ыстатыйаны суруйары сатыыр киһи уруккуттан баары да кэбэҕэстик көннөрөр кыахтааҕын өйдөөтөххүт буолуо.

Сүбэ: Абсаастары араарарга (кыһыл устуруокаттан суруйарга) абсаас ыккардыгар кураанах устуруоканы хааллараҕыт. Модьу, иҥнэри бичигинэн суруйарга эрэдээксийэлиир түннүк үрдүгэр баар хаптал баттамнарын туһаныллар.

Бикипиэдьийэ ыстатыйатын ким да бас билэн көҥөнөр кыаҕа суох. Ханнык баҕарар киһи талбыт ыстатыйатын уларытар, кимтэн да ыйыппакка тупсарар кыахтаах. Онон, алҕаһы буллаххытына, эбэр-сабар санаа киирдэҕинэ кытаатыҥ, харса суох суруйан имитэн иһиҥ!