Арал байҕала
Арал байҕала (Арал) диэн Орто Азияҕа баар туустаах күөл. Иэнэ 3500 км² (2005 сыл). Казахстан уонна Харахалпахстан кирбиилэригэр баар. Арал 1960-с сыллартан саҕалаан уолан иэнэ 90% кыччаабыта. Аралга түһэр Амударья уонна Сырдарья өрүстэр ууларын нүөлсүтүүгэ ыытаннар күөл уолан хаалбыта. 1989 сылга Арал уутун таһыма намтаан икки аҥар арахсыбыта. Арал куурбут түгэҕиттэн тыал тууһу, кумаҕы, пестицидтары, химикаттары салгыҥҥа көтүтэн тула эйгэни киртитэр. ССРХ кэмигэр Возрождение арыытыгар биологиялаах сэбилэҥи тургутар кистэлэҥ лаборатория баара. Манна сотуун өлүү, туляремия, бруцеллез, чумаа, тиф, хара чэчик, ботулизм курдук сыстыган ыарыылар көбүтээччилэрин харайаллара.