Уустарабыс

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Алексеев Семен Григорьевич (23.12.1900—1995) — Уустарабыс, олоҥхоһут, алгысчыт, улуу муҥхаһыт, отоһут, мас ууһа.

Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

1900 сыллаахха ахсынньы 23 күнүгэр Солоҕоон нэһилиэгэр (билиҥҥи Горнай улууһун) бааһынай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Сэрии сылларыгар (1943—1944) Иркутскайдааҕы тирии собуотугар үлэлээбитэ. Эдэр эрдэҕиттэн муҥхаһытынан биллэрэ[1]. .

Олоҥхоһуттар ортолоругар улааппыта, ол гынан баран кырдьар сааһыгар олоҥхоһут буолбута.

Кинорежиссер А. Романов «Орто дойду» киинэтигэр консультаннаабыта.

1995 сыллаахха өлбүтэ.

Айар олоҕо[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Кини икки үйэ алтыһыытыгар төрөөн-үөскээн, олоҥхолоон ааспыт үтүө дьоннортон биирдэстэринэн буолар, 50-с сыллартан алгысчыт, олоҥхоһут быһыытынан нэһилиэгин дьонугар киэҥник биллибитэ. Оҕо сааһыттан нэһилиэк араас улахан да, кыра да муҥхаларыгар сылдьан Григорий Михайлович Тарасов — Тэкээнэй уола, Прокопий Яковлевич Тарасов — Боокко Борокуоппай, Николай Михайлович Захаров — Холуодьус курдук улахан олоҥхоһуттар толорбут олоҥхолорун эт кулгааҕынан истэн, чугастык ылынан дууһатыгар иҥэриммитэ, устар ууну сомоҕолуур, уһун түүнү кылгатар, уран тыллаах олоҥхоһут буолбута. Уустарабыс ойуулуур-дьүһүннүүр тыллары кыайа-хото туттара, олоҥхону толорор ньымата ураты уһулуччута, олоҥхотун хастыы эмит чаас сиэрин-силигин ситэрэн толороро бэлиэтэммитэ.[2]
1986 сыллаахха Чөркөөххө ыытыллыбыт П. А. Ойуунускай күннэригэр анаммыт олоҥхоһуттар күрэхтэригэр кыттан бастаабыт[2].
Ытык кырдьаҕас 1988 сыллаахха Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт Сибиир, Уһук Илин фольклорун үөрэтэр Бүтүн Союзтааҕы научнай-практическай конференция кыттыылааҕынан буолбута[2].
Уустарабыс 3 олоҥхону айан толорбутуттан «Күөх көҕөччөр аттаах Бэрт оҕо Дьэбириэлдьин Бэргэн», «Чөҥөчөк оҕонньор, Төҥүргэс эмээхсин» олоҥхолоро магнитофоҥҥа уһуллан, сурукка түһэриллэн бэчээттэнэн тахсыбыттар.

Ыллаабыт олоҥхолоро[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • «Бэриэт Бэргэн»
  • «Дьэбириэлдьин Бэргэн»
  • «Үөлэн Хардааччы»
  • «Мүлдьү Бөҕө»
  • «Бадьайа бухатыыр»
  • «Тэриэппинэ Бэргэн»
  • «Чөҥөчөк оҕонньор, Төҥүргэс эмээхсин»

Магнитофоҥҥа уонна видеоҕа уһуллубут суруйуулар ЯНЦ архивыгар уонна Култуура министерствотын архивыгар бааллар[3].

Уустарабыс сырдык аатын үйэтитии[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Горнай улууһугар Өрт сэлиэнньэҕэ Уустарабыс аатынан уулусса ааттаммыт.

Наҕараадалара уонна ытык ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Тарасов А., Васильев Г. Уус уола Уустарабыс // Кыым. — 1990. — Кулун тутар 16 к.
  • Уус уола — олоҥхоһут Уустарабыс / Оҥордо З. Г. Сысолятина. — Дьокуускай: РИО РДНТ, 2000. — 8 с.
Иһинээҕитэ: Тарасов А. Ɵбүгэлэрбит үтүɵ үгэстэрин салҕааччы. — С. 2—5; Илларионов В. Олоҥхоһут Уустарабыс. — С. 6—8.
  • Алексеев С. Г. Уустарабыс. Дэбириэлдьин Бэргэн: олоҥхо / С. Г. Алексеев-Уустарабыс; Рос. акад. наук. Сиб. отд-ние. Ин-т гуманит. исслед. и проблем малочисл. народов Севера; Респ. ассоц. «Олонхо»; [сост. П. Н. Дмитриев-Туутук, отв. ред. В. В. Илларионов]. — Якутск:«Сайдам», 2010. — 203 [4] с.