Лөгөй Тойон

Номохтор Майаҕаттаны Лөгөй тойон иитиэх уола диэн ааттыылларын бэлиэтиэххэ син.

Тыгын кэмин туhунан саха кэлиҥҥи номохторугар, Лөгөй тойон курдук улахан историческай герой суоҕун дьиктиргиэххэ сөп.

Лөгөй Сыҥаах Абыйыкаан төрөппүт уола буолуон сөп эбит. Ол курдук, сорох докумуоннарга, «Логуя Сигакова» (Материалы по истории Якутии XVII века, ч.1. 1970, стр.13) диэн, Парфен Ходырев дьаhаах хомуйбут кинигэтигэр «князца Логуя Амуканова сына» диэн аатынан киллэриллибит.

Хоролору кыргыыларын кэмигэр, Сыҥаах Абыйыкаан биитэр Тарбыах Баай соҕотох ордубут уолугар Лөгөй тойон сылдьарын билиэххэ сөп.

Ол курдук Лөгөй оҕо сылдьан хоролору Тыгын уолаттара кыргар кэмнэригэр, улахан чааскы анныгар саспыта кэпсэнэр.

Дьиктитэ баар, Бэрт Хараны били соҕотох ордубут хоро уола тоhуйан, оҕунан ытан өлөрбүтэ диэн буолар. Ол аата, Лөгөй тойон бэйэтин-бэйэтэ өлөрбүт буолан тахсар!

Ол аата норуот өйдөбүлүнэн, Тыгын бастыҥ боотурун Бэрт Хараны урукку хоролору кыргыбыттарын иэстэhэн, Лөгөй тойон өлөрбүт, Тыгын уолаттарын утары барбыт буолан тахсар.

Лөгөй Тойон эдэр сылдьан Тыгыҥҥа хара (буойун) быhыытынан сылдьыбыта биллэр. Онно харанан сылдьан, тойонун этиитин толорон, тоҥус бөҕөлөрүн кытта ыhыахха эр былдьаhыыга да, кыргыска да элбэхтэ илин-кэлин түhүспут буолуон сөп.

Онтон арахсан, дойдутугар тахсан бэйэтэ туспа улуус баhылыга, тойон буолбут. Бороҕон улууhа Тыгыҥҥа саамай күүстээх утарсыы оҥорбута, онно өрө турбут дьон сирдьитинэн Лөгөй тойон буолбут буолуон эрэ сөп курдук.

Докумуонна көстөрүнэн, Лөгөй тойон олус хорсун, ким да буоллун, наар төрөөбүт омугун эрэ көмүскээн тахсыбыт киhи эбит! Ол курдук 1642 сыллаах өрө туруу кэмигэр, соҕотоҕун өрө турбут боотурдарга тиийэн, уҕарыта-уоскута сатаабыт.

Бөрө Бөтүҥнэр уонна Тыгын уолаттара обургулар, биhи диэки буолбатаххына, атынан тэбистэрэн кэбиhиэхпит дии дии, тула сүүрдэ сылдьыбыттарыгар да, улаханнык уолуйбатах.

Чаллаайы баҕа курдук тэпсэн аатын ылаары атынан сүүрдэн кэлбитин, аҥаар илиитинэн аттыын баҕастыын илгэн кэбиспитэ диэни кытта тэҥнии тутуохха сөп.