Айыы 1

Ай диэн сахаларга өйү-санааны быһаарар тылбыт. Баспыт иһигэр саныыр санаабытын илэтигэр оҥорон таһаардахпытына айыы буолар. "Ыы" диэн ытааһын дорҕооно эбиллиитэ бу тылбыт куһаҕан өрүтэ элбээбитин быһаарар. Айыы диэн тылбыт биллэр суолталара манныктар:

1. Айыы диэн саҥаны, дьон билбэттэрин, оҥорботторун оҥоруу буолар. Бу кэмҥэ айыы үчүгэйэ эбэтэр куһаҕана биллибэккэ эрэ сылдьар.

2. Үчүгэйи, дьоҥҥо туһалааҕы айыы.

3. Куһаҕаны, дьоҥҥо буортулааҕы айыы. (1,32).

4. Үчүгэй буолуо диэн санаан оҥоруу табыллыбакка куһаҕан буолан тахсыыта.

5. Айыыны оҥоро охсоору тиэтэйии, ыксааһын сыыһа-халты туттунууну, куһаҕаны үксэтиитэ. (2,57 столб.).

6. Өлбүт киһи өйө-санаата Үөһээ дойдуга айыы буолан сылдьыыта. (3,71).

Айыы диэн тылбыт 6 биллэр суолталааҕыттан биир эрэ үчүгэйи оҥорууга аналланарыттан айыы диэн тыл куһаҕана элбэх тыл буолар. Айыы диэн тыл элбэхтик туттуллубат, улаханнык этиллибэт тыл.

Эдэрдэр үчүгэйи уонна куһаҕаны ситэ арааран билбэттэриттэн, барыны бары оҥоро сатыылларыттан, тиэтэйэллэриттэн, ыксыылларыттан сыыһа-халты туттуналлара элбиириттэн харыстаан сахалар «Айыыны оҥорума» диэн үөрэтэллэр. (4,28).

Туһаныллыбыт литература.

1. Афанасьев П.С. Саха тылын быһаарыылаах кылгас тылдьыта. - Дьокуускай: Бичик, 2008. - 680 с.

2. Э.К.Пекарскай. Словарь якутского языка. Т. 1. Выпуски 1-4. Академия Наук СССР, 1958. - 642 с.

3. Каженкин И.И. Үрүҥ айыы буолуу. - Дьокуускай: ГУ РИМЦ, 2006. - 88 с.

4. Каженкин И.И. "Айыы диэмэ", "Айыыны оҥорума". - Дьокуускай: Компания "Дани АлмаС", 2012. - 152 с.