Бу сирэй Ыам ыйын 12 куодун көр

'''Ыам ыйын 12''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 132-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 133-c күнэ). Сыл бүтүө 233 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* [[Сиэстэрэ аан дойдутааҕы күнэ]]. 1965 сылтан бэлиэтэнэр. 1974 сыллаахтан аан дойдуга ыарыһахтары уонна бааһырбыттары көрүүнү-харайыыны төрдүттэн уларыппыт Британия уопсастыбаннай диэйэтэлэ [[Флоренс Найтингейл]] төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр буолбута
* Экология үөрэҕин күнэ

* {{Флагификация|Грузия}} — Андрей Первозваннай күнэ<ref>[http://www.patriarchia.ru/db/text/9467.html В Грузии отмечают День Святого Апостола Андрея Первозванного] // [[Русская Православная Церковь]], официальный сайт, 12 мая 2005 г., 13:19.</ref>.
* {{флагификация|Республика Сербская}} — Серб Өрөспүүбүлүкэтин аармыйатын күнэ<ref>[http://www.calend.ru/holidays/0/0/1831 День армии Республики Сербской — 12 мая.]</ref>.
* {{флагификация|Финляндия}} - [[Снелльман]] күнэ <ref>[https://www.calend.ru/holidays/0/0/1363/ День Снелльмана в Финляндии (День финского самосознания) - 12 мая. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2020</ref>
* {{Флагификация|Россия}} - Экология үөрэҕин күнэ <ref>[https://www.calend.ru/holidays/0/0/3114/ День экологического образования - 12 мая. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2020<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>

== Түбэлтэлэр ==
* [[907]] — 3 үйэ тухары [[Кытай Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ|Кытай]]ы  салайбыт Тан династия эстиитэ: Чжу Вэнь ыраахтааҕыны бөрүстүөлтэн батынарга күһэйбит.
* [[1364]] — [[Краков]]ка Польша саамай кырдьаҕас Ягеллон университета олохтоммут.
* [[1570]] — Москуба саарыстыбатыгар [[Уордаах Уйбаан]] ыйааҕынан Доннааҕы казачество үөскээбит.
* [[1797]] — [[Венеция]] салалтата генерал [[Наполеон Бонапарт|Бонапарт]] ультиматумун ыларга күһэллибит — [[Венеция өрөспүүбүлүкэтэ]] суох буолбут.
* [[1924]] — [[Ньылхан]] сэлиэнньэтин (1922 сыллаахха [[Айаан]]ы уонна киниэхэ сыһыаннаах [[Ньылхан]]ы Уһук Илин уобалаһыгар биэрбиттэрэ) 32 киһилээх тоҥустар бартыһаан этэрээттэрэ ылар. Этэрээт салайааччылара — тоҥус [[Павел Карамзин]] уонна саха [[Артемьев Михаил Константинович|Михаил Артемьев]]. Бу күн [[Ньылхан]] олохтоохторо уонна этэрээт дьоно мунньахтаан баран быһаарыы ылаллар: "Тоҥустары Сэбиэскэй былаастан босхолуурга уонна бэйэни салайыныыга олохсуйан саҥа олоҕу тутуу".
* [[1926]] 
** [[Польша|Польшаҕа]] переворот буолбут, Польша урукку Начальнига (1918-22 сс. дойду баһылыга), кэлин аармыйа генштабын салайааччыта, маршал Юзеф Пилсудскай былааска төттөрү кэлбит, авторитарнай режими олохтообут.
** [[Италия]]ҕа тутуллубут Norge дирижабль Хотугу полюс үрдүнэн көппүт бастакы аал буолбут.
* [[1942 сыл|1942]] — [[Аан дойду иккис сэриитэ]]: Харьков иһин иккис кыргыһыы: маршал [[Тимошенко Семен|Семен Тимошенко]] чаастара Изюм плацдармыттан бөдөҥ кимэн киириини саҕалаабыттар, ол эрээри икки нэдиэлэ буолан баран төгүрүктээһиҥҥэ түбэспиттэр.
* [[1944]] — Сэбиэскэй сэриилэр [[Кырыым]]ы ньиэмэстэртэн босхолообуттар.
* [[1945]] — [[Новосибирскай]]га Опера уонна балет тыйаатыра аһыллыбыт.
* [[1965]] — ыам ыйын 9 күнүгэр Байконууртан көппүт сэбиэскэй «Луна-5» аппараат [[Ый]]га этэҥҥэ тиийбит эрээри (икки сыл тухары хараабыллар саахалланан Ыйга сатаан тиийбэтэхтэрэ), мотуора эстибэккэ хаалан сымнаҕастык түспэккэ Ый ньууругар Коперник кратерын аттыгар хампы түспүт.
* [[1974]] — Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ Мэҥэ [[I Тыыллыма нэһилиэгэ|I Тыыллыма нэһилиэгиттэн]] төрүттээх ырыаһыт, РСФСР норуодунай артыыһыгар [[Ая Яковлева|Ая Яковлеваҕа]] уонна Амма Аччыгыйын айар үлэтин чинчийиитин иһин Үөһээ Бүлүү [[Сургулуук нэһилиэгэ (Үөһээ Бүлүү)|Сургулуугуттан]] учуонай [[Боескоров Гавриил Ксенофонтович|Гавриил Боескоровка]] анаммыт.
* [[1976]] — Москубаҕа [[Москубатааҕы Хельсинки бөлөҕө|Хельсинки бөлөҕө]] үөскээбит. 1975 сыл от ыйын 30 — атырдьах ыйын 1 күннэригэр илии баттаммыт ''Европа куттала суох буолуутун Түмүк Аага'' диэн докумуон олоххо кииритин туруорсарга анаан төрүттэммитэ. Бу быраабы көмүскүүр уопсастыбаннай тэрилтэ билигин да баар.
* [[1977]] — «Якуталмаз» Холбоһук генеральнай дириэктэригэр [[Солдатов Лев Леонидович|Лев Солдатовка]] (19.12.1918—30.11.1997) Социалистыы Үлэ Дьоруойа ытык аат иҥэриллибит.
* [[1991]] — 16 Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрин (урукку автономиялар) Үрдүкү сэбиэттэрин бэрэстээтэллэрэ уонна Борис Ельцин ССРС бэрэсидьиэнин Михаил Горбачеву кытта көрсүспүттэр уонна Сойуус дуогабарыгар Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрэ тэҥ бырааптаах кыттыахтаахтарын туһунан этиммиттэрэ. Михаил Николаев кэлин "ол көрсүһүүгэ күүскэ уонна кимиилээхтик этиммитим, баҕар аһара күүскэ да буолуо" диэн ахтыбыта. Горбачев сөбүлэһэргэ күһэллибитэ.
* [[1997]] — Москубаҕа Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Борис Ельцин Ичкерия бэрэсидьиэнэ [[Аслан Масхадов]]ы кытта эйэ уонна сыһыаннаһыы тосхоллорун туһунан дуогабар түһэрсибит.
* [[1997]] — [[Анаабыр улууһа|Анаабырга]] [[Тэрпэй Тумус (эркээйи сир)|Тэрпэй Тумус]] эркээйи сир тэриллибитэ.
* [[2005]] — Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын № 270 уурааҕынан Өрөспүүбүлүкэ мэҥэлэрин испииһэгэ бигэргэммит. Онно 187 эбийиэк киирбит: мэҥэлэр — 83, куорат скульптууралара — 28, устуоруйа уонна архитектура мэҥэ дьиэлэрэ — 76
* [[2006]] — Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнэ «Олоҥхо уон сылын бэлэмниир уонна уонна ыытар туһунан» дьаһал таһаарбыт.
* [[2008]] — [[Кытай Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ|Кытай]]га Сычуань провинцияҕа 8,0 магнитудалаах сир хамсааһынын түмүгэр 69 000 тахса киһи өлбүт. Кырата 4,8 мөлүйүөн киһи дьиэтэ суох хаалбыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1925]] — Уус Алдаҥҥа сэрии кэмигэр хоргуйууну чинчийбит кыраайы үөрэтээччи [[Орлов Николай Алексеевич|Николай Орлов]] [[Бороҕон улууһа|Бороҕон улууһун]] [[Хоро нэһилиэгэ (Уус-Алдан улууһа)|Хоро нэһилиэгэр]] төрөөбүт.
* [[1933]] — Мэҥэ-Хаҥалас Доллу нэһилиэгэр тыйаатыр устуоруйатын чинчийбит [[Максимов Дмитрий Кузьмич|Дмитрий Максимов]] (01.10.1995 өлб.) — искусствоведение хандьыдаата.
* [[1938]] сыллаахха Уус-Алдан улууһугар Чэриктэй нэһилиэгэр уустук дьылҕалаах бэйиэт [[Саввин Василий Васильевич|Василий Саввин]].
* [[1950]] — 10 сыл Красноярскай кыраай Эбэҥки уокуругар олорон сахаларга учууталлаабыт учуонай [[Егоров Владимир Николаевич|Владимир Егоров]] Ньурба оройуонун Кукаакы нэһилиэгэр төрөөбүт.
* [[1987]] — Виктория Дайнеко, ырыаһыт уонна артыыс.

== Өлбүттэр ==
* [[1935]] — сөргүтүллүбүт Польша бастакы баһылыга [[Юзеф Пилсудскай]]. Бу киһи соратнигынан сахалары чинчийбит учуонай [[Вацлав Серошевскай]] буола сылдьыбыта.
* [[1942]] — [[Бубякин Николай Васильевич|Николай Бубякин]], ил уонна баартыйа диэйэтэлэ, 1929—1929 сыллардаахха Саха АССР Совнаркомун бэрэстээтэлэ.
* [[1943]] — Төлөйтөн төрүттээх байыаннай топограф [[Захаров Петр Иванович|Петр Захаров]] бааһыран госпитальга өлбүт. Кэргэнигэр нууччалыы суруйбут суругар цензура сахалыы сурукпун аһарбат быһыылаах, ирдэһэн бул диэбит.


{{ыйдар}}

[[Категория:Ыам ыйын 12]]