Бу сирэй Тохсунньу 1 куодун көр

'''Тохсунньу 1 күнэ''' — [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл бастакы күнэ. Сыл бүтүө 364 күн ([[ордук хонуктаах сыл]]га 365 күн) баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Куба}} — Босхолонуу күнэ.
* {{Флагификация|Италия}} — Конституция күнэ.
* {{Флагификация|АХШ}} — Эмансипация күнэ.
* {{Флагификация|ЕС}} — [[Евро]] күнэ.
* {{Флагификация|АХШ}} — Аан дойдутааҕы дьиэ кэргэн күнэ.
* {{Флагификация|Тайвань}} (Тайвань) — Олохтонуу күнэ.
* {{Флагификация|АХШ}}, {{Флагификация|Канада}} — [[Үрүҥ эһэ]]лии (тымныы ууга) сөтүө күнэ.
* {{Флагификация|Литва}} — Литва былааҕын күнэ.
* {{Флагификация|Бруней}}, {{Флагификация|Камерун}}, {{Флагификация|Гаити}}, {{Флагификация|Судаан}} — Тутулуга суох буолуу күнэ.
* {{Флагификация|Танзания}} — Национальнай маһы олортуу күнэ.

== Түбэлтэлэр ==
* [[1622]] — [[Рим папата]] сыл [[тохсунньу 1]] күнүттэн саҕаланар диэн быһаарыыны ылбыт.
* [[1700]] — Арассыыйаҕа [[Юлиан халандаара|юлианскай халандаар]] киллэриллибит, Саҥа дьыл тохсунньу 1 күнүгэр көспүт.
* [[1759]] — Саха сирин [[бойобуода]]тынан коллежскай асессор [[Павлуцкай Андрей Степанович|Андрей Павлуцкай]] анаммыт. Кини бу солоҕо [[1759]] сыл [[балаҕан ыйын 9]] күнүгэр дылы сулууспалаабыта.
* [[1898]] — Билиҥҥитэ [[Горнай улууһа|Горнай улууһугар]] [[Атамай|I Атамай]] нэһилиэгэр Улуу Сыһыы диэн сиргэ биир кылаастаах приход оскуолата арыллыбыт.
* [[1901]] — [[Британия]] Австралиятааҕы колониялара холбоһон [[Австралия|Австралия Сомоҕолоһуута]] тэриллибит.
* [[1901]] — Билиҥҥитэ [[Орто Халыма улууһа|Орто Халыма улууһун]] [[Иккис Хаҥалас|II–с Хаҥалас нэһилиэгин]] Дүөнсэ учаастагар грамота оскуолата аһыллыбыт. 
* [[1912]] — [[Нанкин|Нанкиҥҥа]] Цин импиэрийэтин оннугар [[Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ]] биллэриллибит. 
* [[1920]] — [[Верхоянскай]]га [[Дьокуускай]]тан Сибииргэ барытыгар уонна Саха сиригэр Сэбиэскэй былаас олохтонорун туһунан бирикээс кэлбит. Олохтоох дьон уопсай мунньахтарыгар ''[[Үөһээ Дьааҥы улууһа|Үөһээ Дьааҥытааҕы]] саха уонна хаһаах депутаттарын сэбиэтэ'' тэриллибит. Сотору бу Сэбиэт былааһы бэйэтигэр ылбытын туһунан илдьиттэри [[Булуҥ (сэлиэнньэ, Булуҥ улууһа)|Булуҥ]]ҥа, [[Усуйаана]]ҕа, [[Абый]]га уонна [[Орто Халыма]]ҕа ыыппыт.
* [[1928]] — Тохсунньуга [[Ньурба|Ньурбаҕа]] мэлиэһэ уонна электростанция үлэҕэ киирбиттэр.
* [[1935]] — [[Турция]]ҕа араспаанньалар киллэриллибиттэр уонна ытык титуллар ууратыллыбыттар.
* [[1944]] — Александр Александров музыкатыгар аан бастаан [[ССРС]] өрөгөйүн ырыата тыаһаабыт.
* [[1952]] — [[ССРС]] Наукаларын Академиятын уурааҕынан [[Дьокуускай|Дьокуускайга]] Наукалар Академиятын Саха сиринээҕи филиалын иһигэр [[Биология института]] тэриллибитэ (2001 сылтан [[Криолитозонаҕа биология проблемаларын института]]).
* [[1959]] — [[Куба (дойду)|Куба]] босхолонуутун күнэ.  Куба диктаторын Фульхенсио Батистаны [[Фидель Кастро]] күүстэрэ суулларбыттар.
* [[1960]] — "[[Мирнинский рабочий]]" хаһыат тахсан саҕалаабыт. [[Мирнэй]] куоратыгар нуучча тылынан нэдиэлэҕэ түөртэ тахсар.
* [[1968]] — [[Сэбиэскэй Сойуус]]ка эфиргэ бастакытын «Время» информационнай биэрии тахсыбыт.
* [[1969]] — «Ну, погоди!» ойуулук премьерата буолбут.
* [[1970]] — "[[Дьааҥы сардаҥата - Заря Яны]]" [[Усуйаана улууһа|Усуйаана улууһун]] хаһыатын бастакы нүөмэрэ тахсыбыт.
* [[1981]] — [[Греция]] Дьобуруопа Холбоһугар киирэр.
* [[1984]] — [[Бруней]] [[Улуу Британия]]ттан тутулуга суох буолбут.
* [[1993]] — Чехословакия икки аҥы арахсан [[Чехия]] уонна [[Словакия]] Өрөспүүбүлүкэлэрэ тэриллибиттэр.
* [[1993]] — [[Дьокуускай]]га "[[Якутск Вечерний]]" хаһыат тахсан саҕалаабыт.
* [[1995]] — [[Аан дойдутааҕы эргиэн тэрилтэтэ]] төрүттэммит.
* [[1997]] — [[Арассыыйа]]ҕа РЕН-ТВ телеканал үлэтин саҕалаабыт.
* [[1998]] — [[Арассыыйа]]ҕа деноминация ыытыллыбыт. Саҥа биир [[солкуобай]]га 1000 урукку солкуобай тэҥнэһэр буолбут, туттууга ''копейка'' төннүбүт.
* [[1999]] — [[Европа Сойууһа|Европа Сойууһун]] 11 дойдутугар валюта быһыытынан евро киллэриллибит.
* [[2007]] — [[Эбэҥки автономиялаах уокуруга|Эбэҥки]] уонна [[Таймыыр (Дулгаан-Ненец)]] автономиялаах уокуруктара [[Красноярскай кыраай]] састаабыгар киирбиттэр.
* [[2011]] — [[Эстония]] официальнайдык [[евро]]ҕа көһөр.
* [[2023]] — [[Хорватия]] [[евро]]ны ылыммыт (еврозона 20-с дойдута буолбут) уонна Шенген зонатыгар киирбит (27-с чилиэнинэн).

== Төрөөбүттэр ==
* [[1863]] — [[Пьер де Кубертен]] — [[Франция]] учуутала уонна устуоруга. [[Олимпия оонньуулара|Аныгы Олимпия оонньууларын]] төрүттээччитэ, Аан Дойду Олимпия кэмитиэтин олохтооччута уонна бэрэсидьиэнэ.
* [[1873]] — [[Рязанскай Афанасий Петрович|Афанасий Рязанскай]] — [[Амма улууһа|Амма улууһун]] бастакы кулубата.
* [[1895]] — [[Винокуров Илья Егорович|Илья Винокуров]] — 1943-1946 сылларга [[Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэллэрэ|Саха АССР Совнаркомун бэрэстээтэлэ]], 1946-1952 сылларга [[Саха сирин хомуньуус баартыйатын өрөспүүбүлүкэтээҕи кэмитиэтин (реском, обком) бастакы сэкэрэтээрдэрэ|Саха Сирин обкомун бастакы сэкиритээрэ]]. [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] сылларыгар [[Саха сиригэр 1941-1945 сыллардааҕы сут|саха омугун хоргуйан өлөртөн]] быыһаабыт, [[сэллик]] ыарыыга эмтэрбитин тохтотор суолга киллэрбит, Саха Сирин автономиятын 1947 сыллаахха быһаары гыммыттарын көмүскээбит өҥөлөөх Саха Сирин уһулуччулаах салайааччыта.
* [[1914]] — [[Николаева Мария Львовна|Мария Николаева]] — Саха Сирин уһун үйэлээх олохтооҕо, Ньурба улууһун [[Хорула нэһилиэгэ (Ньурба улууһа)|Хорула нэһилиэгин]] ытык киһитэ.
* [[1920]] — [[Айкаров Алексей Никитич|Алексей Айкаров]] — [[Саха АССР]] үлэһит кылааһын уонна бырамыысыланнаһын устуоруйатын чинчийбит устуоруйа билимин хандьыдаата.
* [[1928]] — [[Подойницын Иван Иванович|Иван Подойницын]] — 1985-2007 сылларга [[А.С. Пушкин аатынан Ил Академическай Нуучча Театра|Нуучча драматическай тыйаатырын]] дириэктэрэ. [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ]] (2000), [[Дьокуускай ытык дьоно|Дьокуускай куоратын ытык киһитэ]].
* [[1929]] — [[Петрова Марина Никифоровна - Тойуктаах Марыына|Марина Петрова - Тойуктаах Марыына]] — тойуксут, саха болкулуорун тарҕатааччы, [[Саха тыйаатыра|Саха тыйаатырын]] артыыһа, [[Саха АССР]] культуратын үтүөлээх үлэһитэ.
* [[1930]] — [[Кындыл|Иван Гоголев — Кындыл]] — саха норуодунай бэйиэтэ, драматург, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1957). Кини аатын Бүлүү народнай тыйаатыра уонна [[Чочу]] орто оскуолата сүгэллэр.
* [[1950]] — [[Поликарпова Евдокия Михайловна|Евдокия Поликарпова]] — саха литэрэтиирэтин орто оскуолаҕа үөрэтиигэ мэтэдиис учуонай, педагогика билимин дуоктара, бэрэпиэссэр, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ.
* [[1959]] — [[Старостин Михаил Гаврильевич|Михаил Старостин]] — саха худуоһунньуга, [[Саха графиктара|график]].

== Өлбүттэр ==
* [[1975]] — [[Түнгүрээдэп Захар Тимофеевич|Захар Түнгүрээдэп]] — [[Саха АССР]] култууратын үтүөлээх үлэһитэ, араас сылларга Саха судаарыстыбаннай муусука уонна драма тыйаатырын дириэктэринэн уонна Өрөспүүбүлүкэтээҕи бибилэтиэкэ дириэктэринэн үлэлээбитэ.
* [[2013]] — [[Каримова Салима Сафиевна|Салима Каримова]] — 1968—1988 сылларга Соҕуруу Саха сиринээҕи комплекснай эспэдииссийэ кылаабынай геолога, [[Социалистыы Үлэ Дьоруойа]].




{{ыйдар}}

[[Категория:Тохсунньу 1]]