Бу сирэй Тохсунньу 14 куодун көр

'''Тохсунньу 14''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 14-с күнэ. Сыл бүтүө 351 күн ([[ордук хонуктаах сыл]]га 352 күн) баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|ЮНЕСКО}} — [[Логика]] аан дойдутааҕы күнэ
* Соҕуруу уонна Соҕуруулуу-Илин Азия дойдулара — Сулус кэминэн кыһыҥҥы [[күн туруута]] ([[Күн]] [[Чубуку (сулустар бөлөхтөрө)|Чубуку]] сулус бөлөҕөр киириитин бэлиэтииллэр.)
* {{Флагификация|Узбекистан}} — Дойду көмүскээччилэрин күнэ
* {{Флагификация|Индия}} — Кумааҕы "змейдэр" дойдулар ардыларынааҕы фестиваллара
* {{Флагификация|Грузия}} — Былаах күнэ. 2004 сыллаахха 500-чэ сыл туттуллубакка сылдьыбыт биэс кириэстээх былыргы былаах Грузия былааҕа буолбут
* {{Флагификация|Таиланд}} — Ойуур харыстабылын национальнай күнэ
* {{Флагификация|Тунис}} — Өрөбөлүүссүйэ уонна ыччат күнэ
* {{Флагификация|АХШ}} — Ратификация күнэ (Америка Өрөбөлүүссүйэтин түмүктээбит 1783 сыллааҕы [[Улуу Британия]]ны кытары дуогабар)

== Түбэлтэлэр ==
* [[1506]] — [[Рим]]ҥэ урукку [[Нерон]] Көмүс дьиэтэ турбут сиригэр виноградникка "Лаокоон уонна уолаттара" диэн ааттаах скульптура көстүбүт. Бу скульптураны [[Плиний]] бэйэтин суруйууларыгар ахтар, скульптура [[Мрамор|мрамор]]тан биһиги эрабыт иннинэ 40-20 сс. оҥоһуллубут. 
* [[1700]] — Ыраахтааҕы [[Бүөтүр I]] нуучча дворяннарыгар уруккулуу уһун таҥас оннугар европалыы кылгас көстүүм кэтэллэригэр дьаһайбыт.
* [[1784]] — [[АХШ тутулуга суох буолуутун иһин сэрии]]: [[АХШ кэнгириэһэ]] Улуу Британияны кытта түһэрсиллибит Парижтааҕы сөбүлэҥи бигэргэппит. Бу күн билигин АХШ-ка Ратификация күнүн быһыытынан бэлиэтэнэр. 
* [[1902]] — [[КВЖД|Кытай-Илин тимир суола]] (нууччалыы кылгатан КВЖД диэн аатынан биллэр) "Маньчжурия—Харбин" учаастага аһыллыбыт.
* [[1913]] (урукку ааҕыынан тохсунньу 1 күнүгэр) — [[Дьокуускай уокуругун улуустара|Дьокуускай уокуругун]] Боотуруус улууһа икки улууска хайытыллыбыт: [[Боотуруускай улууһа|Боотуруус]] уонна [[Таатта улууһа|Таатта]]. Таатта улууһугар Алдан, Тыараһа, 2-с Дьохсоҕон, 1-кы Игидэй, 1-кы Дьохсоҕон, Уус-Амма, Дьүлэй, 1-кы Хайахсыт, 4-с Дьохсоҕон, 2-с Игидэй, 3-с Дьохсоҕон уонна Күнээйи, барыта 12 нэһилиэк киирбит. Ол эбэтэр саҥа улууска 4219 дууһа, 2113 үлэһит бэриллибит, эр киһитэ - 4434, дьахтара - 4313.
* [[1918]] — [[Финляндия]] уонна Сэбиэскэй Арассыыйа саҥа халандаарга көспүттэр.
* [[1943]] — [[Аан дойду иккис сэриитэ|Аан дойду иккис сэриитин]] кэмигэр [[АХШ]] бэрэсидьиэнэ [[Рузвельт, Франклин Делано|Франклин Д. Рузвельт]] уонна [[Улуу Британия]] премьер-миниистирэ [[Уинстон Черчилль]] Касабланкатааҕы конференцияны саҕалаабыттар. Конференцияҕа икки кыттыгастыы дойду баһылыктара уонна Штаб салайааччыларын холбоһуктаах кэмитиэтэ сэрии стратегиятын ырыппыттар.
* [[2005]] — «Гюйгенс» диэн Европа космоска агентствотын зонда [[Сатурн]] аргыһыгар Титаҥҥа сымнаҕастык түспүт. Бүгүҥҥү (2021 сыл) туругунан бу Тас [[Күн систиэмэтэ|Күн систиэмэтигэр]] соҕотох сымнаҕас түһүү.
* [[2010]] — [[Йиэмэн|Йемен]] "Аль-Каида" диэн террор тэрийэр бөлөххө аһаҕас сэриини биллэрбит.
* [[2011 сыл|2011]] — [[Тунис]] бэрэсидьиэнэ Зин эль-Абидин Бен Али [[Сауд Арабията|Саудовскай Аравия]]ҕа күрээбит. Бу дойдуга кини былааһын утары буолбут хас да бөдөҥ демонстрацияны «Арааб сааһа» саҕаланыытынан ааҕаллар.
* [[2023]] — Чурапчы Улахан Күөлүн ыанньыксыта Гаврил Терентьев лотереяҕа 10 мөлүйүөн солкуобайы сүүйбүт. Бу түбэлтэни уонна Терентьев мүлчүргэннээх сырыыларын хаһыаттар, ситим-сирдэр уонна өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо уһуннук кэпсэл оҥостубуттара<ref>[https://sportkp.ru/drugoe/nid350941%20au68auauau%20cr68crcrcr%20doyar-iz-yakutii-vyigral-10-millionov-v-lotereyu-i-spustil-dengi-na-lyubovnic-kto-i-kak-ego-razvel Дояр из Якутии выиграл 10 миллионов в лотерею и спустил деньги на любовниц: кто и как его развел]</ref>.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1855]] — [[Иохельсон Владимир Ильич|Владимир Иохельсон]] — этнограф, народник, Саха сиригэр көскө олоро сылдьыбыт киһи, Нью-Йорка өлбүтэ. Кини сахалар култуураларын туһунан ытыктабыллаахтык суруйбута, элбэх саха малын-салын омук түмэллэригэр хомуйбута, сахалары үөрэтиигэ дьоһуннаах кылааты киллэрбитэ.
* [[1908]] — [[Местников Василий Васильевич|Василий Местников]] — ССРС норуодунай артыыһа, [[Саха тыйаатыра|Саха тыйаатырын]] тэрийээччилэртэн биирдэстэрэ, режиссер, [[олоҥхо]]ну тыйаатырга сыһыарбыт киһи.
* [[1922]] — [[Колмогоров Василий Андреевич|Василий Колмогоров]] — [[Иккис аан дойду сэриитэ|Иккис аан дойду сэриитин]] кыттыылааҕа, 1961—1977 сылларга ССКП [[Нам улууһа|Намнааҕы]] райкомун сэкирэтээрэ, кэлин [[Саха АССР]] салалтатыгар араас дуоһунастарга үлэлээбитэ, [[Нам улууһа|Нам]] уонна [[Кэбээйи улууһа|Кэбээйи]] улуустарын Ытык киһилэрэ.
* [[1925]] — [[Мисима Юкио|Юкио Мисима]] — [[дьоппуон]] литэрэтиирэтигэр XX үйэ иккис аҥаарын саамай биллэр суруйааччыта, драматург.
* [[1938]] — [[Горохов Христофор Петрович|Христофор Горохов - Элгэстэй]] — бэйиэт, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна.
* [[1950]] — [[Дьячковскай Михаил Васильевич - Көлбө|Михаил Дьячковскай - Көлбө]] — бэйиэт, прозаик.
* [[1969]] — [[Акимова Акулина Николаевна|Акулина Акимова]] — [["Туймаада"]] государственнай вокальнай ансаамбыл солиһа, СӨ үтүөлээх артыыһа, СӨ култууратын туйгуна.

== Өлбүттэр ==
* [[1938]] — [[Пепеляев Анатолий Николаевич|Анатолий Пепеляев]] — XX үйэ саҕаланыытыгар Саха Сиригэр гражданскай сэрии кыттыылааҕа, үрүҥ генераал, амнистияҕа түбэһэн [[Новосибирскай]]га үлэлээбитэ, 1937 сыллаахха хаайыллыбыта, 1938 сыллаахха ытыллыбыта.
* [[1966]] — [[Королёв Сергей Павлович|Сергей Королёв]] — сэбиэскэй учуонай, ракета, космос техникатын уонна ракеталаах сэрии тэриллэрин тутааччыта, космонавтика төрүттээччитэ. Икки төгүллээх [[Социалистыы Үлэ Дьоруойа]], Ленин бириэмийэтин лауреата, ССРС Билим академиятын академига.


{{ыйдар}}

[[Категория:Тохсунньу 14]]