Бу сирэй Сэтинньи 17 куодун көр

'''Сэтинньи 17''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 321-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 322-c күнэ). Сыл бүтүө 44 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
<!-- * [[Табах]]тан батыныы күнэ (2020, сэтинньи үһүс чэппиэрэ)-->
* [[Аан дойдутааҕы Устудьуоннар күннэрэ]]
* [[Аан дойдуга болдьоҕун иннинэ төрөөбүт оҕолор күннэрэ]]. Сылын ахсын 15 мөлүйүөн кэриҥэ оҕо болдьоҕуттан эрдэ төрүүр, ол аата быһа барыллаан уон оҕоттон биирэ.
* {{Флагификация|Россия}} — Полиция участковайын күнэ
* {{Флагификация|Азербайджан}} — Национальнай саҥалыы сайдыы күнэ
* {{Флагификация|Ииндийэ}} (Одиса штаат) — Британия бас билиитин утары хамсааһын салайааччыта [[Лала Ладжпат Рай]] (1865–1928) өлбүт күнэ. Бу «Пенджаб хахайа» диэн ааттаммыт киһи эйэлээх демонстрация кэмигэр полиция бааһырдыбытыттан сылтаан өлбүтэ
* {{Флагификация|Италия}} — Хара куоска күнэ
* {{Флагификация|Маршалл арыылара}} — Бэрэсидьиэн күнэ
* {{Флагификация|Чехия}}, {{Флагификация|Словакия}} — Көҥүл уонна демократия иһин охсуһуу күнэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[1792]] — [[Саха уобалаһа|Саха уобалаһын]] баһылыгын быыбара буолан ааспыт. Быыбары [[Хаҥалас улууһа|Хаҥалас улууһун]] баһылыга [[Софрон Сыранов]] кыайбыт, ол эрэн сотору кэминэн кырыйдым диэн солотуттан батыммыт.
* [[1804]] — [[Казан|Казань]] уонна [[Харьков]] куоарттарга университеттар олохтоноллор.
* [[1869]] — [[Эгиипэт|Эгиипэккэ]] үөрүүлээх быһыыга-майгыга [[Сир ортотунааҕы байҕал|Средиземнай]] уонна [[Кыһыл байҕал|Кыһыл]] байҕаллары холбуур [[Суэц ханаала]] аһыллыбыт. Ханаалы [[Франция]] хампаанньата 1859 сыллаахха тутан саҕалаабыта уонна 10 сыл буолан баран бүтэрбитэ. Ханаал уһуна 163 километр, кэтитэ ордук кыараҕас сиригэр 300 миэтирэ. 
* [[1922 сыл|1922]] — Читааҕа кииннээх [[Уһук Илин Өрөспүүбүлүкэтэ|Уһук Илин Өрөспүүбүлүкэтин]] бырабыыталыстыбата Сэбиэскэй Арассыыйалыын сойуустаһар туһунан быһаарыныы ылыммыт. Бу бутуурдаах соҕус түгэн, тоҕо диэтэххэ, икки хонук иннинэ [[сэтинньи 15]] күнүгэр Сэбиэскэй Арассыыйа бырабыыталыстыбата (ВЦИК) өрөспүүбүлүкэни бэйэтигэр уобалас бырааптаах ылар туһунан уураах таһаарбыта. Бу судаарыстыбаҕа Чита куорат таһынан билиҥҥи Бүрээтийэ сирдэрэ, Хабаровскай кыраай (ол иһигэр сахалар олорор Үттэрэ), Приморскай кыраай сирдэрэ киирэллэрэ, оттон былыргыттан Саха сирин кытта ситимнээх [[Охуоскай]], [[Айаан]] байҕал пуортара уонна билиҥҥи [[Магадаан уобалаһа|Магадаан уобалаһын]] байҕалын кытыла бу өрөспүүбүлүкэ "хонтуруоллуур" сирдэрин быһыытынан ааҕыллаллара.
* [[1924]] — ЯЦИК иһинэн хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар кэмитиэттэрэ тэриллибит. Кэмитиэт өрө турбут [[Ньылхан]] тоҥустарыгар бэринэргэ ыҥырыы ылыммыт.
* [[1927]] — [[Москуба]]ҕа ЦК ВКП(б) Политбюротун мунньаҕар Саха сиригэр конфедералистар хамсааһыннарын туһунан дакылаат истибиттэр уонна хамсааһыны түргэнник эһэргэ быһаарбыттар.
* [[1942]] — [[АлСиб]] устуоруйатыгар саамай улахан авиакатастрофа буолбут: [[Красноярскай]]тан [[Киренскай]]га лүөччүктэри төттөрү илдьиэхтээх Ли-2 сөмүлүөт саахалламмыт, сүүрбэттэн тахса киһи өлбүт.
* [[1950]] — Лхамо Дондруб 14-c [[Далай Лаама]]нан, о.э. [[Тибет]] [[буддизм|буддистарын]] өйдөрүн-санааларын сирдьитинэн, биллэриллибит. Кини 1989 сыллаахха [[Нобель эйэ бириэмийэтэ|Нобель эйэ бириэмийэтин]] ылбыттаах.
* [[1970]] — [[Ый]]га ''Самыыр Байҕалыгар'' [[ССРС]] «Луна-17» станцията ситиһиилээх сымнаҕас посадкатын кэнниттэн «Луноход-1» Ый ньуурун устунан айанын саҕалаабыт. Бу аан дойду устуоруйатыгар бастакы планетоход буолар. Кини Ыйга 10,5 ый үлэлээбит, ол тухары 10,5 км ааспыт.
* [[2000]] — Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнэ  [[М. Е. Николаев|Михаил Николаев]] ыйыытынан өрөспүүбүлүкэ үөрэҕин министиэристибэтэ Саха сирин оскуолаларыгар [[саахымат]] уруоктарын киллэрэр туһунан быһаарыныы ылбыт.
* [[2019]] — [[COVID-19]] бастакы бигэргэммит түбэлтэтэ. [[Кытай]]га [[Ухань]] куоратыгар ырыынакка сылдьыбыт 55 саастаах эр киһи балыыһаҕа тиийбит. Мантан саҕалаан күн аайы бииртэн биэскэ дылы ахсааннаах дьаҥҥа сутуллуу түбэлтэтэ тахсар буолбут. Ахсынньы 15 күнүгэр 27 түбэлтэ бэлиэтэммит, оттон ахсынньы 20-тигэр — 60. Ахсынньы бүтүүтүн диэки медиктэр саҥа вирус үөскээбитин өйдөөбүттэр.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1930]] — [[Шарин Николай Иванович|Николай Шарин]] — учуутал, [[Саха АССР]] үөрэҕириитин миниистирэ (1962—1981). РСФСР үтүөлээх учуутала (1975), [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ]].
* [[1939]] — [[Кондаков Владимир Алексеевич|Владимир Кондаков]] — норуот эмчитэ, суруйааччы, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Норуот эмчиттэрин ассоциациятын бочуоттаах бэрэсидьиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, [[Бүлүү улууһа|Бүлүү улууһун]] Ытык олохтооҕо.

== Өлбүттэр ==
* [[1858]] — [[Роберт Оуэн]] — [[Англия]] бөлүһүөгэ, XIX үйэ биир бастакы социальнай информатора. Төһө даҕаны XIX үйэҕэ “[[түмэт урбаан]]а” диэн тиэрмин суох буоллар, Роберт Оуэн түмэт урбаанын бастакы саҕахтарын сахсыбыт, түмэт урбаана урбаан биир салаатын быһыытынан сайдан барарыгар олук уурсубут үтүөлээх киһи.
* [[1929]] — [[Герман Холлерит]] — [[АХШ|Америка]] инженерэ, бастакы электромеханика ааҕар массыынатын айааччы (табулятор),  [[IBM]] фиирмэ иннинээҕи фиирмэни төрүттээбит киһи. 


{{ыйдар}}

[[Категория:Сэтинньи 17]]