Иһинээҕитигэр көс

Мадхья-Прадеш

Сигэни уларыт
Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Ма́дхья-Праде́ш (хинди मध्य प्रदेश; ааҥл. Madhya Pradesh) — Ииндийэ киинигэр баар штаат штат. «Мадхья»  хинди тылыгар «үөс, киин» диэн суолталаах, «прадеш» — «уобалас, оройуон». Олохтоохторун ахсаана 72 597 565 киһи (дойдуга 6-с). Киин куората — Бхопал. Атын куораттара — Гвалиор, Индаур, Джабалпур. Олохтоохтор туттар сүрүн тыллара — хинди.

Географията

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
 Майхар куорат атта

Штаат иэнэ — 308 000 км² (иэнинэн дойдуга иккис) —  2000 с. Чхаттисгарх штаат арахса илигинэ Мадхья-Прадеш дойдуга саамай улахан иэннээх этэ. Арҕаа Гуджарат штааттыын, хотугулуу-арҕаа Раджастхан штааттыын, хотугулуу илин Уттар-Прадеш, илин Чхаттисгарх уонна соҕуруу Махараштра штааттардыын быысаһар.

Бенгаал хомотун уонна Аравия муоратын тардыыларын кирбиитигэр сытар.  Ганг, Маханади уонна Годавари салаалара хомо тардыытыгар, Нармада уонна Тапти. муора тардыытыгар киирэллэр. Тыата 31 %.

Устуоруйата

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Ступа Санчи

С 321 по 185 годы до н. э. нынешняя территория штата входила в состав империи Маурьев, созданной Чандрагуптой. Город Удджайн, расположенный на северо-западе штата, был одним из важнейших городов империи.

Дьаһалтанан тыырыллыыта

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Штаат 50 уокуруктаах:

  • Алираджпур (2008 с. тэриллибит)
  • Ануппур (2003 с.)
  • Ашокнагар (2003 с.)
  • Балагхат
  • Барвани (1998 с.)
  • Бетул
  • Бурханпур (2003 с.)
  • Бхинд
  • Бхопал (1973 с.)
  • Видиша
  • Гвалиор
  • Гуна
  • Дамох (1950-с сс. тэриллибит)
  • Датия
  • Девас
  • Джабалпур
  • Джхабуа
  • Диндори (1998 с.)
  • Дхар
  • Индор
  • Катни (1998 с.)
  • Кхандва
  • Кхаргон
  • Мандла
  • Мандсаур
  • Морена
  • Нарсингхпур (1950-с сс. тэриллибит)
  • Нимуч (1998 с.)
  • Панна
  • Раджгарх
  • Райсен
  • Ратлам
  • Рева
  • Сагар
  • Сатна
  • Сеони (1950-с сс.)
  • Сехор
  • Сидхи
  • Синграули (2008 с.)
  • Тикамгарх
  • Удджайн
  • Умария (1998 с.)
  • Харда (1998 с.)
  • Хошангабад
  • Чхатарпур
  • Чхиндвара
  • Шаджапур
  • Шахдол
  • Шеопур (1998 с.)
  • Шивпури


Нэһилиэнньэтэ

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Бхилы омук оҕолоро

2011 сыллаахха ыытыллыбыт биэрэпис түмүгүнэн штаакка 72 597 565 киһи олорор. 2000 сыллааҕы дааннайынан, олохтоохторун 91,1 % индуистар; 6,4 % — ислам; 0,9 % — джайнизм; 0,3 % — христианство; 0,3 % — буддизм. Омугунан элбэх биис уустар бааллар, олор истэригэр байга, бхадия, бхилы, гонды, каул, корку, малто, мария, сахария. Олохтоохторун 87,32 % хинди тылынан саҥарар; 4,93 % — бхили тылынан; 2,1 % — маратхи тылынан; 1,97 % — урду тылынан; 1,53 % — гонди тылынан.

2001 сыллааҕы биэрэпиһинэн Мадхья-Прадешка олохтоохторун 63,74 % суругу-бичиги билэллэр.

Олохтоохторун ахсаана сылынан:

  • 1951 — 18 615 000 киһи
  • 1961 — 23 218 000 киһи
  • 1971 — 30 017 000 киһи
  • 1981 — 38 169 000 киһи
  • 1991 — 48 566 000 киһи
  • 2001 — 60 348 000 киһи
  • 2011 — 72 598 000 киһи.</ref>

Бөдөҥ куораттар:

  • Индаур: 1 597 441 киһи.
  • Бхопал: 1 433 875 киһи
  • Джабалпур: 951 469 киһи
  • Гвалиор: 826 919 киһи
  • Удджайн: 429 933 киһи
  • Сагар: 232 321 киһи.

Политика

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Бхаратия Джаната Парти былааска 2003 с. Ума Бхарти ассамблеяҕа быыбарга кыайыытын кэнниттэн олорор.

Губернатордарын тиһигэ:

  • 1956—1957: Паттабхи Ситарамайя
  • 1957—1965: Харивинаяк Патаскар
  • 1965—1966: К. Ч. Редди
  • 1966: П. В. Диксит
  • 1966—1971: К. Ч. Редди
  • 1971—1977: С. Н. Синха
  • 1977—1978: Н. Н. Ванчу
  • 1978—1980: Ч. М. Пунача
  • 1980—1981: Б. Д. Шарма
  • 1981: Г. П. Сингх
  • 1981—1983: Б. Д. Шарма
  • 1983: Г. П. Сингх
  • 1983—1984: Б. Д. Шарма
  • 1984—1987: К. М. Чанди
  • 1987: Н. Д. Оджха
  • 1987—1989: К. М. Чанди
  • 1989—1990: Сарла Гревал
  • 1990—1993: М. А. Хан
  • 1993—1998: Мохаммад Сафи Куреши
  • 1998—2003: Бхай Махавир
  • 2003—2004: Рам Пракаш Гупта
  • 2004: К. М. Сетх
  • 2004—2009: Барлам Джакхар
  • 2009—2011: Рамешвар Тхакур
  • 2011 сыллаахтан: Рам Нареш Ядав

Экономика

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Уруккуттан бырамыысыланнас сүрүн хайысхатынан хлопогу таҥастааһын буолар. Ону таһынан машиностроение уонна тимири таҥастааһын, тутуу матырыйаалларын оҥоруу сайдыбыттар. Бхопалга баар минераал уоҕурдуулары оҥорор собуокка 1983 с. буолбут саахалтан сылтаан 3 тыһыынча кэриҥэ куорат олохтооҕо өлбүтэ.

Штаат илин өттүгэр риис үүннэрэллэр, киин өттүгэр — сэлиэһинэй, арҕаа өттүгэр — просо. Ону таһынан хлопок уонна арыылаах култууралары үүннэрэллэр. Солко оҥорон таһаараллар.

Мадхья-Прадеш штаакка ынаҕы өлөрөр сокуон бобор, буруйдаах киһи сэттэ сыл хаайыыга барыан сөп[1].

Туризмы сайыннарарга болҕомто уураллар. Хаста да омук туриистарыгар саба түһүү оҥоһуллубута[2]. Аан дойдуга 2013 сыллаахха киэҥник биллибит Швейцарияттан сылдьар турист дьахтары күүһүлээһин кэнниттэн[3] былаастар турист полициятын тэрийэр туһунан биллэрбиттэрэ[4].

Культура

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Орчха Бунделкхандаҕа.

Штаат сиригэр ЮНЕСКО Аан дойдутааҕы утумун эбийиэктэрэ бааллар —  Кхаджурахо храам, ступа Санчи уонна Бхимбетки хайа хаспахтара. Ону таһынан Гвалиор, Индаур, Бхопал, Удджайн эмиэ туриистар сылдьар сирдэрэ.

Өссө көр

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Быһаарыылар

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
  1. ↑ В Индии за убийство коровы дают 7 лет тюрьмы Архыыптаммыт 2013, Ыам ыйын 14 күнүгэр.
  2. ↑ Neeraj Santoshi.
  3. ↑ Шесть человек обвинены в Индии в изнасиловании туристки из Швейцарии.
  4. ↑ Madhya Pradesh CM promises tourist police. Архыыптаммыт 2013, Ыам ыйын 30 күнүгэр.

Сигэлэр

[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Мадхья-Прадеш&oldid=406471»