Бу сирэй Зверев Сергей Афанасьевич куодун көр

{{Персона
 |аата                  = Кыыл Уола
 |төрөөбүт аата     = Зверев Сергей Афанасьевич
 |ойуу          = Зверев_Сергей_Афанасьевич_-_Кыыл_Уола.jpg
 |кэтитэ               = 
 |ойуу ис хоһооно = <!-- Мэтириэт ис хоһоонун тириэрдиэхтээх -->
 |үлэтэ     = олоҥхоһут
 |төрөөбүт күнэ        = 8.7.1900 (25.6)
 |төрөөбүт сирэ       = {{ТөрөөбүтСирэ|Түбэй нэһилиэгэ}}, [[Сунтаар улууһа]], [[Бүлүү уокуруга]], <br />[[Саха уобалаһа]]
 |дойдута           = Россия империята, ССРС
 |өлбүт күнэ          = 7.3.1973
 |өлбүт сирэ         = {{ӨлбүтСирэ|}}
 |аҕата                 = 
 |ийэтэ                 = 
 |кэргэнэ               = 
 |ойоҕо              = 
 |оҕолоро                 = 
 |наҕараадалара = {{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Үлэ Кыһыл Знамятын уордьана|1971}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ|1968}} 
{{!}}}
 |атын                 = 
 |биики ыскылаат            = 
}}
'''Сергей Афанасьевич Зверев — Кыыл Уола''' (08.07.[[1900]], [[Түбэй нэһилиэгэ]], [[Сунтаар улууһа]], [[Бүлүү уокуруга]], [[Саха уобалаһа]] — 07.03.[[1973]]) — биллиилээх [[олоҥхоһут]], [[ССРС]] [[суруйааччы]]ларын Сойууһун чилиэнэ (1939).

== Олоҕун олуктара ==
[[1900]] сыллаахха [[от ыйын 8]] (урукку ааҕыыннан бэс ыйын 25) күнүгэр Бүлүү уокуругун [[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһугар]] Түбэй нэһилиэккэ төрөөбүт<ref name="ilin">[http://ilin-yakutsk.narod.ru/2000-2/65.htm Исторический, культурологический журнал «Илин», № 2(21) — 2000: Его называли «Посланник небес»…]</ref>.
Оҕо эрдэҕиттэн норуот уус-уран айымньытыгар уһуйуллан, сүгүрүйэн улааппыт. Айылҕаттан бэриллибит дьоҕура сайдарыгар остуоруйаһыт Дьаакып Ырдьан улахан сабыдыаллаах эбит.
Хамначчыттаабыт, [[Бодойбо]] бириискэлэригэр үлэлээбит, [[Кэмпэндээйи]] тууһун собуотугар болуотунньуктаабыт. Кэлин колхуос бэрэссэдээтэлэ, 1941 - 1946 сылларга Ньурбатааҕы колхуос тыйаатырын артыыһа буола сылдьыбыт<ref>Энциклопедия культуры и искусства Якутии. / Министерство культуры и духовного развития РС(Я). Сост. В.А. Босиков и соавт., 2011. 194 С.</ref>.

== Дьиэ кэргэнэ, аймахтара ==
* Антон Дьапта — эһэтэ, аатырбыт олоҥхоһут<ref name="ilin"></ref>.
* Афанасий Антонов (Кыыл Охонооһой) — аҕата, Бүлүү уокуругар биллибит олоҥхоһут, мас ууһа, көмүс ууһа<ref name="ilin"></ref>.
* Хара Мотуруона — ийэтэ, остуоруйа кэпсиирин, олоҥхолуурун сөбүлүүр эбит<ref name="ilin"></ref>.
Иккитэ<ref name="ilin"></ref> кэргэннэнэ сылдьыбыт, 14 о5оломмут.
* Анастасия Потаповна — бастакы ойоҕо.
* Федорова-Зверева Федора Ивановна — иккис ойоҕо<ref name="ilin"></ref>.
Үһүс ойоҕуттан оҕолоругар өбүгэлэрин аатын биэрбит: Сиэнэкэ, Төгүл, Күөгэйээни, Туйаарыма<ref name="ilin"></ref>.
* [[Зверев Дмитрий Сергеевич]] (11.06.1939—08.09.2012) — уола, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, прозаик-публицист.
*Зверев Дмитрий,Юрий уонна Зверева Ульяна,Надежда- Д.С.Зверев көнө сиэннэр, С.А.Зверев хос сиэннэрэ

== Айар үлэтэ ==
[[Ойуу:Зверев.jpg|150px|thumb|right|Зверев Сергей Афанасьевич — Кыыл Уола]]
«Мин сүрэҕим» диэн тэттик айымньытыгар олус бэргэнник бэйэтин ырыаhыт, тойуксут быhыытынан аналын уобарастаан эппитэ<ref>[http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev1.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): Илларионов В. В.: Сергей Зверев айар үлэтин олуктара] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160914004057/http://nlib.sakha.ru/resoures/data/bibl_assist/Zverev/zverev1.html |date=2016-09-14 }}</ref>:
{{Цитата|<poem>''Суой, доҕоттоор,'' 
''Сэбирдэх күндү күөмэйдээҕэ.''
''Олохпут уйгулаах үүнүүтүн''
''Оччугуй ырыаhыта кимий диэтэргит, —''
''Ол мин сүрэҕим этэ.''
''Кини —''
''Кэрэ кэмҥэ үөрэн,''
''Кэлэр кэскилгэ көҕүйэн,''
''Көҥдөй агдам иhиттэн''
''Күөгү көмүс күөмэйбинэн'' 
''Көтөн-дайан тахсан,''
''Чыычаах буолан тырыбынаата,''
''Ымыы буолан ыллаабыта,''
''Улуу Ленин партиятын уруйдаабыта,''
''Ийэ сири,'' 
''Иллээх сэбиэскэй кэргэни эҕэрдэлээбитэ,''
''Алгыстаах олоҕу,''
'' Аан дойду кэскилин айхаллаабыта.''</poem>}}

===== Норуот үҥкүүтүн маастара =====
Сергей Зверев саха үҥкүүтүн культуратын төрүттээччитэ, саха былыргы умнуллан эрэр ритуальнай үҥкүүлэрин yйэтиппит ураты үтүөлээх. 30-н тахса, саха норуотун үҥкүүтүгэр үтүө холобур буолбут, үҥкүүнү айбыт: «Алгыс», «Ситим», «Сэлбэрээскэ», «Хотой», «Кымыс үрдэ» о. д. а.
Итини тэҥэ ССРС норуоттарын үҥкүүлэрин туруорбута.<br />
Биир бастыҥ үҥкүүтэ — «Оһуордар».<br />
Зверев үҥкүүлэрэ норуот культуратыгар олоҕуран айыллыбыттара. Саха үҥкүүтүгэр «таҥалай үктээн хаамыы», «үөһээ айыыларга сүгүрүйүү», «туос иhит ойуута», «дэйбиирдээх хаамыы», «күөттэhии», «быа быластааhын», «балталаhыы», «уруйдааhын», «тобук холбоон ойуу» курдук сэдэх хамсаныылары, «сүгүрүйүү» араас көрүҥнэрин айан саха норуотун культуратыгар хаалларбыта<ref name="ilin"></ref>.

===== Россия улахан сценаларыгар кыттыыта =====
* Государственнай академическай Улахан театр (1947)
* VI Бүтүн Аан дойдутааҕы эдэр ыччат уонна студеннар фестивальларын культурнай программата (Москва, 1957)
* Саха АССР культуратын уонна искусствотын Күннэрэ (Москва, 1957, 1965)
* «Сияние Севера», улахан театрализованнай көрдөрүү (Москва, 1960)
* Түмсүү Кремлевскай Дыбарыаһа (Москва, 1965)

== Айымньылара ==

===== Олоҥхолоро =====
* «Куллустай Бэргэн»
* «Кулун кугас аттаах Куллустай Бэргэн»

===== Поэмалара =====
* «Оргуhуохтаах кыыс»
* «Айхал эйиэхэ, аар тайҕа!»
* «Уот Кудулу»
* «Мин сүрэҕим»
* «Улуу Москуба туhунан тойук»
* «Суоһалдьыйа Толбонноох»

===== Тойуктара =====
* «Улуу Москуба туһунан тойук»
* Бэлиэлээх тиһик бэлиэтэ
* «Мэҥэлэр болуоттара»
* «Барааччы ырыата»
* «Аҕа алгыһа»
* «Эбэ алгыhа»
* «Кыайыахпыт»
* «Уотунан тыыммыт уоттан умсуо»

===== Опера-балет =====
«Суоһалдьыйа Толбонноох» (1959)

== Библиография ==
* Мин сүрэҕим. — {{Дь.}}: Кинигэ кыһата, 1953. — 60 с.
* «Айхал эйиэхэ, аар тайҕа» \ С. А. Зверев, Г. М. Васильев. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1958. — 48 с.
* Икки үйэ. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1964. — 103 с.
* Аман өс. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1971. — 294 с.
* Күрүлэс күргүөм күннэргэ; Культура дьиэлэригэр, фольклорнай коллективтарга көмө \ Хомуйда В. В. Илларионов, Л. Ф. Рожина. — Бэрдьигэстээх, 1992. — 39 с.
* Улуу Москуба туһунан тойук; поэма \ Хомуйан онордо Д. С. Зверев. Художник Н. Игнатьев. — Дь., 1999. — 74 с.
 

== Үйэлээх аата ==
*[[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһугар]] түмэл-дьиэ аһыллыбыт.
*[[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһун]] [[Элгээйи нэһилиэгэ (Сунтаар улууһа)|Элгээйи нэһилиэгэр]] фольклор түмэлэ 100 сааһын туоларыгар аһыллыбыта.
* С. А. Зверев аата Саха государственнай үҥкүү театрыгар иҥэриллибит.
* [[Сунтаар]] уулуссатыгар Сергей Зверев аата иҥэриллибит<ref>Сунтаар нэһилиэгин салалтатын 1998 сыл алтынньы 5 күнүнээҕи 164 №-дээх «Уулусса аатын уларытыы туһунан» Дьаһайыыта // Сунтаар сулуhа. — 1998. — Алтынньы 20 к."</ref> (1998)

== Наҕараадалара уонна ытык ааттара ==
* РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ<ref>Указ Президиума Верховного Совета РСФСР // Соц. Якутия. — 1968. — 1 мая</ref>
* Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ<ref>Указ Президиума Верховного Совета Якутской АССР // Соц. Якутия. — 1951. — 29 дек.</ref>
* Үлэ Кыһыл Знамятын уордьана<ref>Указ Президиума Верховного Совета СССР // Соц. Якутия. — 1971. — 2 сент.</ref>

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

== Кини туһунан ==
* Айыылартан айдарыылаах: С. А. Зверев Кыыл Уолун туһунан ахтыылар\Хомуйан оҥордо В. В. Илларионов. — {{Дь.}}: Бичик, 2000—188 с.
* Бугаев Н. И. Зверев Д. С. К вопросу о национальной специфике якутского поэтического творчества: На примере произведений С. А. Зверева — Кыыл Уола \инст. гуманитарных исследований РС(Я). — Якутск, 1999. — 33 с.

== Сигэлэр ==
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/index.htmll Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): С. А. Зверев — Кыыл Уола]
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev1.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): Илларионов В. В.: Сергей Зверев айар үлэтин олуктара] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160914004057/http://nlib.sakha.ru/resoures/data/bibl_assist/Zverev/zverev1.html |date=2016-09-14 }}
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev2.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): Сергей Афанасьевич Зверев — Кыыл Уола] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305220731/http://nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev2.html |date=2016-03-05 }}
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev5.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): С. А. Зверев — Кыыл Уола: Ыйаахтар уонна уураахтар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100309130337/http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev5.html |date=2010-03-09 }}
* [http://www.sakhalit.com/taxonomy/term/55,27 Якутский государственный литературный Музей имени П. А. Ойунского: Зверев Сергей Афанасьевич — Кыыл Уола]
* [http://ilin-yakutsk.narod.ru/2000-2/65.htm Исторический, культурологический журнал «Илин», № 2(21) — 2000: Его называли «Посланник небес»…]
* [http://sakhaopenworld.org/alekseyev/work8.html Sakha Open World: Следы забытой песни (О якутском народном певце Сергее Звереве и его «нотных» знаках — Вестник АПН «Культура и искусство», 10 января 1968 г.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120302105201/http://www.sakhaopenworld.org/alekseyev/work8.html |date=2012-03-02 }}

[[Категория:Олоҥхоһуттар]]
[[Категория:Саха биллиилээх дьоно]]
[[Категория:Колхоз бэрэссэдээтэллэрэ]]