Бу сирэй Балаҕан ыйын 20 куодун көр

'''Балаҕан ыйын 20''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 263-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 264-c күнэ). Сыл бүтүө 102 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
<!-- * {{Флагификация|СӨ}} — Доруобуйаны бөҕөргөтөр сүүрүү күнэ (2021, ыам ыйын уонна балаҕан ыйын үһүс өрөбүллэригэр)-->
* Аан дойдуга ирииһи аска туттуу күнэ ({{lang-en|World Fried Rice Day}}). Бу аан дойдуга саамай элбэхтик сиэниллэр үүнээйи буолар
* {{Флагификация|Азербайджан}} — [[Ниэп]] хостооччуларын күнэ
* {{Флагификация|Белоруссия}} — Таможенник күнэ<ref>[http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org459/sbor7/text6442.htm Указ Президента Республики Беларусь от 20 сентября 1996 г. № 372 «Об установлении праздника — Дня таможенника»]</ref>
* {{VEN}}, {{PER}}, {{URY}} — Санааны аһаҕастык этии күнэ<ref>{{Cite web |url=http://www.irc-hispano.es/noticias/internet/511-dia-de-la-libertad-de-expresion-de-pensamiento |title=20 сентября в Перу, Венесуэле и Уругвае отмечается как официальный ''День свободы выражения мыслей'' (испанский) |accessdate=2012-09-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120816170935/http://www.irc-hispano.es/noticias/internet/511-dia-de-la-libertad-de-expresion-de-pensamiento |archivedate=2012-08-16 |deadlink=yes }}</ref>
* {{Флагификация|Киргизия}} — Урбаанньыт күнэ
* {{THA}} — [[Таиланд бэлиэ күннэрэ|Дойду ыччатын күнэ]]<ref>[http://thailand.prd.go.th/view_news.php?id=3830&a=2 20 сентября — национальный день молодежи Таиланда. Публикация на портале тайского правительственного департамента по отношениям с общественностью (англ.); проверено 18.09.2012] {{Wayback|url=http://thailand.prd.go.th/view_news.php?id=3830&a=2 |date=20130616221315 }} {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130616221315/http://thailand.prd.go.th/view_news.php?id=3830&a=2 |date=2013-06-16 }}</ref>
* {{Флагификация|Соҕуруу Осетия}} — Тутулуга суох буолуу күнэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[622]] — Мухаммед батыһааччыларын илдьэ Меккаттан Мединаҕа көспүт (хиджра).
* [[1066]] — Фулфорд аттынааҕы кыргыһыы.
* [[1187]] — [[Саладин]] крестоносецтар былдьаан олорор [[Иерусалим]]нарын төгүрүйбүт.
* [[1519]] — [[Фернан Магеллан]] эспэдииссийэтэ саҕаламмыт.
* [[1651]] (уруккуннан балаҕан ыйын 10) — [[Акинфов Иван Павлович|Иван Акинфов]] уонна [[Степанов Осип |Осип Степанов]] Сибиир бирикээһигэр Дьокуускай остуруогун бойобуода [[Францбеков Дмитрий Андреевич|Дмитрий Францбековтан]] туппуттарын туһунан суруйбуттар. Остуруокка төһө сэрии сэбэ уонна хаһаас баарын отчуоттаабыттар<ref>РГАДА, Ф. 1177. Якутская приказная изба. Д.977, л. 1-2 ({{Кинигэ|автор=А.А. Калашников|заглавие=История Якутии в фондах федеральных архивов  России, справочник|издание=второе, дополненное|место=Якутск|издательство=Медиа-холдинг "Якутия"|год=2012|страницы=206|страниц=328|тираж=500}})</ref>.
* [[1802]] — Ыраахтааҕы Александр I коллегиялар оннугар министиэристибэлэри олохтуур туһунан ыйааҕа тахсыбыт. Бастаан аҕыстар этэ: байыаннай, байҕал, тас дьыала, ис дьыала уонна полиция, юстиция, үп, урбаан уонна норуоту сырдатыы.
* [[1862]] — [[Санкт-Петербург]]а [[Арассыыйа]] бастакы консерваторията олохтоммут.
* [[1870]] — [[Италия]] холбонуута түмүктэммит. Италия сэриилэрэ ''Папа Судаарыстыбатын'' ылбыттар уонна Римҥэ киирбиттэр. Папа Пий IX ону билиммэтэх уонна дыбарыаһыттан  [[Ватикан]] томторугар көһөн тиийэн олохсуйбут. 
* [[1946]] — Канны куоракка бастакы киинэ бэстибээлэ аһыллыбыт. Дьиҥэр сэрии иннинэ Венецияҕа (ол саҕана фашистар былаастарыгар олорбута) буолбут киинэ бэстибээлин утары "көҥүл аан дойду" бэстибээлин быһыытынан 1939 сыллаахха буоллуохтааҕа, ол эрээри сэрии саҕаланан хаалан тохтообута. Онон бастакы Каннскай бэстибээл сэттэ сыл хойутаан буолбута.
* [[1959]] — бу күн тоҕус хонук инники АХШ байҕал пехотатыттан радикальнай санааларын иһин ууратыллыбыт Ли Харви Освальд (Lee Harvey Oswald) [[Сэбиэскэй Сойуус]]ка кэлбит. Кэлин Киевтэн сылдьар дьахтары ойох ылбыта. Хойутуу бу киһи [[АХШ]] бэрэсидьиэнин [[Джон Кеннеди]]ни ытан өлөрбүтэ.
* [[1990]] — [[Соҕуруу Осетия]] [[Грузия]]ттан араҕарын туһунан биллэрбит.
* [[1992]] — [[Франция]] гражданнара үгүстэрэ референдумҥа [[Европа Сойууһа|Европа Сойууһугар]] киирэргэ куоластаабыттар.
* [[2002]] — Кармадон хапчааныгар [[Хотугу Осетия]]ҕа таастаах муус сууллан 125 киһи өлбүт. Өлбүт дьон истэригэр киинэ артыыһа уонна режиссера Сергей Бодров уонна киинэ устар бөлөх бааллара.
* [[2019]] — Аан дойду үрдүнэн 4 мөлүйүөн кэриҥэ киһи, үксэ устудьуоннар, климат уларыйыытын утары демонстрациялары ыыппыттар.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1857]] — [[Ястремскай Сергей Васильевич|Сергей Ястремскай]] — Саха сиригэр көскө кэлэ сылдьан саха тылын грамматикатын үөрэппит киһи.
* [[1857]] — [[Виташевскай Николай Алексеевич|Николай Виташевскай]] — этнограф, суруйааччы, народниктар хамсааһыннарын биллэр-көстөр диэйэтэлэ, политсыылынай. 1882 сыллаахха былааһы утаран [[Сибиир]]гэ көскө ыытыллыбыт, онно Саха сирин олоҕун-дьаһаҕын чинчийбит.
* [[1919]] — [[Донской Феодосий Семенович|Феодосий Донской]] — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, суруналыыс, социолог-чинчийээччи. Кини бииргэ сэриилэспит табаарыһын, Чувашияттан сылдьар Коннов Ф. Ф., кытта урусхалламмыт рейхстаг эркинигэр бэлиэ-сурук хаалларбыттарын, ТАСС уонна «Кыһыл Сулус» хаһыат фотокорреспондена Анатолий Морозов түһэрбит хаартыската 1946 сыл күһүнүгэр «Огонек» сурунаалга бэчээттэммитэ. [[Ньурба улууһа|Ньурба улууһун]], [[Эбээн-Бытантай улууһа|Эбээн-Бытантай улууһун]] уонна [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] ытык киһитэ.
* [[1930]] — [[Ковлеков Семен Ипатьевич|Семен Ковлеков]] (09.03.2003 өлб.) — Саха Сирин сэбиэскэй кэминээҕи устуоруйатын чинчийбит учуонай, история билимин кандидата, доцент.
* [[1955]] — [[Попова Наталья Иннокентьевна|Наталья Попова]] — филология билимин кандидата, [[туроктар|турок]] уонна саха тылын грамматикаларыгар идэтийэр.
* [[1987]] — [[Махов, Билял Валерьевич|Билял Махов]] — [[Арассыыйа]] [[Көҥүл тустуу|көҥүл]] уонна греко-римскай тустууга бөҕөһө. Көҥүл тустууга аан дойду үс төгүллээх чөмпүйүөнэ, көҥүл тустууга [[Европа]] чөмпүйүөнэ, көҥүл уонна греко-римскай тустууга Арассыыйа чөмпүйүөнэ. Ырахан ыйааһыҥҥа UFC профессиональнай бөҕөһө.

== Өлбүттэр ==
* [[1992]] — [[Степанов Николай Саввич|Николай Степанов]] — [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] уонна [[Дьоппуон]]у утары сэрии кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1990), [[Бүлүү улууһа|Бүлүү улууһун]] ытык киһитэ.

{{ыйдар}}

[[Категория:Балаҕан ыйа]]