Бу сирэй Ахсынньы 17 куодун көр

'''Ахсынньы 17''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 351-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 352-c күнэ). Сыл бүтүө 14 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* Дойдулар ардыларынааҕы секс-үлэһиттэри атаҕастааһыны тохтотуу күнэ
* {{Флагификация|Россия}} — Стратегическэй аналлаах ракетнай сэриилэр күннэрэ
* {{Флагификация|Россия}} — Судаарыстыбаннай фельдъегерь сулууспатын үлэһиттэрин күнэ
* {{Флагификация|АХШ}} — Ини-бии Райттар күннэрэ. Авиация күнэ
* {{Флагификация|Бахрейн}} — [[Иса бин Салман Аль Халифа]] эмиир бөрүстүөлгэ олорбут күнэ. 1961 сыллаахтан Бахрейн хакима этэ, онтон 1971 сыллаахха дойдуга бастакынан эмиир буолбута, 1999 сыллаахха өлүөр диэри ыраахтааҕылаабыта
* {{Флагификация|Белоруссия}} — Беларусь киинэтин күнэ
* {{Флагификация|Бутан}} — Дойду күнэ
* {{Флагификация|Украина}} — Украина судаарыстыбаннай (буруйдааһыны) толорторуу сулууспатын үлэһитин күнэ
* {{Флагификация|Курдистаан}} ([[куурд омуктар]]) — куурд былааҕын күнэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[1398]] — Дели султанаатын аармыйатын [[Тамерлан|Тимур]] аармыйата урусхаллаабыт. Ииндийэни ылбыт. Султан [[Насир-уд-Дин Махмуд Шах Туглук]] эмиэ Тимур бэйэтин курдук түүр төрүттээҕэ, Туглуктар династияларын тиһэх бэрэстэбиитэлэ, бэйэтин кэмигэр сүрдээх үөрэхтээх киһи этэ. Дели оччотооҕу аан дойду саамай баай куораттарыттан биирдэстэрэ буолара, онтон Тимур сэриилээбитин, куораттарын урусхаллаабытын, дьоннорун өлөртөөбүтүн кэннэ Ииндийэ биир үйэ тухары кыайан өрүттүбэтэҕэ.
* [[1637]] — [[Дьоппуон|Дьоппуоҥҥа]] «Симабаратааҕы өрө туруу» саҕаламмыт. [[Христианство|Христианскай итэҕэли]] бобууну, ону кытары ыарахан түһээннэри утарбыт бааһынайдар өрө турбуттар. Сотору кэминэн самурай сэриитэ кинилэри хам баттаабыт, христианство букатыннаахтык бобуллубут уонна дойду 200 сыллаах изоляцияҕа хатаммыт.
* [[1777]] — Америка өрөбөлүүссүйэтэ: [[Франция]] Холбоһуктаах Штааттары билиммит.
* [[1819]] — [[Соҕуруу Америка]]ҕа [[Испания]] колонияларын босхолооччу [[Симон Боливар]] ''Улуу Колумбия'' тутулуга суоҕун биллэрбит.
* [[1903]] — [[АХШ]]-ка ини-бии Райттар аан бастакыннан салгыннааҕар ыарахан аалы көтүппүттэр. Көтүү ырааҕа — 37 м, көппүт кэмин уһуна — 12 сөкүүндэ.
* [[1926]] — [[ССРС]]-ка бастакы бүтүн сойуустааҕы биэрэпис саҕаламмыт. [[Саха АССР]]-га усулуобуйа ыараханын иһин биэрэпис киин оройуоннарга саас, онтон хоту оройуоннарга күһүн биирдэ түмүктэммитэ.
* [[1932]] — [[Хотугу байҕал суолун сүрүн дьаһалтата]] (Главное управление Северного морского пути - Главсевморпуть) тэриллибит. Главсевморпуть сүрүн сыала — Арктиканы туһаҕа таһаарыыны уонна Хотугу байҕал суолунан хараабыллар сылдьалларын хааччыйыы.
* [[1934]] — [[Турция]]ҕа ким даҕаны «[[Ататүрк]]» диэн араспаанньаны ылыа суохтааҕын туһунан сокуон тахсыбыт.
* [[1943]] — [[АХШ]]-ка [[кытайдар]] олохсуйа кэлиилэрин бобуу көтүрүллүбүт.
* [[1950]] — [[Дьокуускай]]га [[сэллик|сэллиги]] чинчийэр билим институтун филиала аһыллыбыт. Бу тэрилтэ аһылларыгар уһулуччулаах саха салайааччыта, сэлликтэн чугас дьонун эрдэ сүтэрбит [[Ылдьаа Винокуров]] улахан өҥөлөөх.
* [[1957]] — [[Москуба|Москубаҕа]] [[Саха сирэ]] [[Арассыыйа|Арассыыйаҕа]] холбоспутун 325 сылыгар анаммыт Саха литэрэтиирэтин уонна ускуустубатын декаадата бүппүт. Большой тыйаатырга Декааданы түмүктүүр улахан үөрүүлээх кэнсиэр буолбут, саалаҕа дойду үрдүкү салайааччылара [[Хрущёв Никита Сергеевич|Никита Хрущев]], [[Микоян Анастас|Анастас Микоян]], [[Брежнев Леонид Ильич|Леонид Брежнев]] бааллар эбит.
* [[1972]] — [[ССРС]] 50 сыла туолуутун бэлиэтээн [[Норуоттар Доҕордоһууларын уордьана]] олохтоммут. Бу уордьанынан [[СГУ|Саха судаарыстыбаннай университета]] (билигин ХИФУ) наҕараадаламмыта. 1994 сыллаахха [[Доҕордоһуу уордьана|Доҕордоһуу уордьанынан]] солбуллубут. 
* [[1989]] — [[АХШ]]-ка «[[Симпсоннар]]» мультсериал бастакытын тахсыбыт.
* [[2010]] — [[Тунис]]ка Мохамед Буазизи диэн ырыынак атыыһыта бэйэтин уматыммыт. Мантан сылтаан улахан бырачыастар тоҕо тардылыбыттара, Тунис өрөбөлүүссүйэтэ уонна ''[[Арабтар|Арааб]] сааһа'' саҕаламмыттара.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1905]] — [[Симо Хэүхэ]] — Кыһыҥҥы сэрии кэминээҕи аатырбыт [[фииннэр|фиинн]] снайпера.
* [[1917]] — [[Коркина Евдокия Иннокентьевна|Евдокия Коркина]] — 1963—1984 сылларга [[Тыл, литератуура уонна устуоруйа институута|Саха сиринээҕи тыл, литэрэтиирэ уонна устуоруйа институтун]] дириэктэрэ, биллиилээх тюрколог, [[РСФСР]] билимин үтүөлээх диэйэтэлэ, тыл үөрэҕин билимин дуоктара.
* [[1936]] — [[Франциск]] (көннөрү аата Хорхе Марио Бергольо) — 266-с [[Рим папата]] ([[2013]] сылтан ыла).
* [[1961]] — [[Скрыбыкина Людмила Николаевна|Людмила Скрыбыкина]] — Саха сирин олохтоох нууччаларын фольклордарын чинчийэр учуонай, филология билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1273]] — [[Руми]]  (Джалал ад-Дин Мохаммад Руми) — Персия учуонайа, бэйиэт (1207 төр.). Айымньылара 7 үйэ тухары элбэх омук сайдыытыгар сабыдыаллаан кэллилэр (билиҥҥи Киин Азияҕа олорор ираанецтарга, таджиктарга, туурактарга, гириэктэргэ, пуштууннарга, Ииндийэ мусульмааннарыгар). Билигин да кэккэ дойдуга саамай атыыланар бэйиэт быһыытынан биллэр (АХШ-ка, Туурсуйаҕа, Азербайджааҥҥа, Ирааҥҥа). Айымньыларын перс, туурак, арааб, гириэк тылынан суруйара. 
* [[2014]] — [[Каратаев Игнатий Иванович|Игнатий Каратаев]] — [[саха тыла|саха тылын]] учуобунньуктарын ааптара, [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] кыттыылааҕа, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, педагогика билимин хандьыдаата, С. Новгородов аатынан бириэмийэ лауреата, [[Бүлүү улууһа|Бүлүү улууһун]] ытык киһитэ.

{{ыйдар}}

[[Категория:Ахсынньы 17]]