Бу сирэй Атырдьах ыйын 25 куодун көр

'''Атырдьах ыйын 25''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 237-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 238-c күнэ). Сыл бүтүө 128 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Бразилия}} — Саллаат күнэ ({{lang-pt|Dia do Soldado}})
* {{Флагификация|Хотугу Кэриэйэ}} — Сонгун күнэ. Бу күн [[Ким Чен Ир]] 1960 сыллаахха оскуоланы бүтэрэн байыаннай суолга үктэммит. Сонгун диэн дойду бастаан байыаннайдары хааччыйыахтааҕын туһунан идеологията.
* {{Флагификация|Уругвай}} — [[Тутулуга суох буолуу күнэ (Уругвай)|Тутулуга суох буолуу күнэ]] (Бразилияттан, 1825)
* {{Флагификация|Франция}} — Босхолонуу күнэ (1944 сыллаахха Париж босхоломмут)

== Түбэлтэлэр ==
* [[1604]] — [[Лжедмитрий I]] поляк наемниктарын кытта Москубаҕа бохуотун саҕалаабыт.
* [[1609]] — [[Галилео Галилей]] бэйэтин бастакы телескобун [[Венеция]] салайааччыларыгар көрдөрбүт.
* [[1810]] — [[Англия]] атыыһыта Питер Дюранд аһылыгы ылтаһын бааҥкаҕа хаһаанар ньыманы патеннаабыт.
* [[1875]] — [[Англия]] моряга Мэтью Уэбб бастакынан Ла-Манш силбэһиитин харбаан туораабыт, бириэмэтэ — 21 чаас 45 мүнүүтэ.
* [[1912]] — [[Сахалар 1912 сыллааҕы Уобаластааҕы сийиэстэрэ|Сахалар Уобаластааҕы сийиэстэрэ]] саҕаламмыт, [[балаҕан ыйын 2]] күнүгэр түмүктэммит. Арамаанаптар динаастиялара ыраахтааҕылаабытын 300 сылыгар түбэһиннэрэн саха бас-көс дьоно мустан сийиэстээбиттэр. [[Санкт-Петербург]]ка дэлэгээссийэ ыытыытын, ону кытары Саха сирин олоҕун-дьаһаҕын, кыһалҕаларын ырыппыттар. Сийиэс бэрэстээтэлинэн [[Күлүмнүүр|Василий Никифоров — Күлүмнүүр]] талыллыбыт.
* [[1919]] — Аан дойдуга бастакы дойдулар ыккардыларынааҕы Лондон-Париж куруук көтөр сөмүлүөт сырыыта олохтоммут.
* [[1925]] — ''Тоҥус өрө туруутун'' кэмигэр [[Ньылхан|Ньылхаҥҥа]] олохтоохтор мунньахтара буолбут. Мунньахха ЦК РКП(б) уонна ВЦИК бэрэстэбиитэлэ [[Байкалов Карл Карлович|Карл Байкалов]] тыл эппит. ''Тоҥус национальнай управлениетын'' бэрэстээтэлэ Захаров бу управление боломуочуйатын устарын уонна сааны-саадаҕы [[Саха АССР]] бэрэстэбиитэлигэр туттарарын туһунан эппит. Бу мунньахха [[Байкалов Карл Карлович|Карл Байкалов]] урукку бастаанньаһыттарга амнистия биллэрбит.
* [[1930]] — [[Саха АССР]] Совнаркомун уурааҕынан [[Финансалар техникума|Дьокуускайдааҕы үп-харчы]] техникума аһыллыбыт. 1944 сыллаахха дылы үп-харчы уонна экэниэмикэ техникума диэн ааттаах эбит, 1944—1976 сс. — үп-харчы уонна кредит техникума, 1976—1993 сс. — үп-харчы, 1993 сылтан — «[[Дьокуускайдааҕы Үп-экэниэмикэ кэллиэһэ|И. И. Фадеев аатынан үп-экэниэмикэ кэллиэһэ]]».
* [[1940]] — Англия бомардировщиктара аан бастаан Берлини буомбалаабыттар.
* [[1941]]
** ССРС уонна Англия Ирааны оккупациялаабыттар.
** Ньиэмэстэр Днепропетровскай куораты ылбыттар.
* [[1944]] 
** [[Париж]] ньиэмэстэртэн босхоломмут.
** Берлиҥҥэ «Идель-Урал» легион подпольетын кыттыылаахтарын өлөрбүттэр, ол иһигэр Гайнан Курмашевы уонна [[Джалиль Муса|Муса Джалили]].
* [[1950]] — Японияҕа [[Акиро Куросава]] «Расемон» киинэтэ тахсыбыт. Аныгыскы сылыгар киинэ [[Венециятааҕы киинэ бэстибээлэ|Венециятааҕы киинэ бэстибээлигэр]] Сүрүн бирииһи ылбыта уонна айааччыларын аан дойдуга аатырдыбыта.
* [[1960]] 
**Римҥэ [[XVII Олимпиада]] саҕаламмыт.
**[[ССРС]] Кытай салайааччыьын [[Мао Цзэдун]]у догматизмҥа буруйдаабыт.
* [[1973]] — Бастакы томограф үлэлээбит.
* [[1990]] — Абхазия Үрдүкү Сэбиэтэ [[Абхазия]]ны [[Грузия]]ттан тутулуга суоҕун биллэрбит.
* [[1991]]
**[[Белоруссия]] тутулуга суоҕун биллэрбит.
**[[ССКП]] баайа-дуола Арасыыйа бас билиитинэн биллэриллибит.
* [[1995]] — Кириэмилгэ [[Николаев Михаил Ефимович|Михаил Николаев]] Борис Ельцинныын көрсөн алмаас бырамыысыланнаһын салгыы сайыннарыы туһунан кэпсэппит. Бу кэмҥэ дойдуга Чубайс уонна Сосковец салалталарынан бөдөҥ тэрилтэлэри атыылыыр (приватизация) залоговай аукционнар саҕаланан эрэллэрэ. Михаил Николаев АЛРОСА-ны приватизациялыыртан көмүскүүр соруктааҕа.
* [[2012]] — «Вояджер-1» космическэй хараабыл сулустар ыккардыларынааҕы космоска тахсыбыт бастакы киһи оҥоһуга буолбут.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1530]] — [[Уордаах Уйбаан|Иван IV Васильевич Уордаах]] (1584 өлб.), бастакы нуучча ыраахтааҕыта (1547—1575 сылларга уонна 1576 сылтан).
* [[1911]] — [[Трофимова Варвара Петровна|Варвара Трофимова]] — Социалистыы Үлэ Дьоруойа, Бүлүү оройуонун «Дьокуускай» сопхуоһун ыанньыксыта. Дьиктитэ диэн Варвара Петровна 1932 сылтан баартыйалаах, салайар үлэҕэ үлэлээн баран бэйэтин баҕатынан 1946 сыллаахха тыа хаһаайыстыбатыгар көспүтэ уонна 20 сыл ыанньыксыттаабыта. Саха сиригэр биир бастакыннан биир ынахтан 3, онтон 3,5 тыһыынча киилэ үүтү ыыры ситиспитэ.
* [[1930]] — [[Данелия Георгий Николаевич|Георгий Данелия]] — [[ССРС норуодунай артыыһа]] (1989), киинэ режиссера, сценариһа.  «Золотой Овен» бириэмийэ лауреата ([[1994]]). ССРС Судаарыстыбаннай бириэмийэтин ([[1978]]), бырааттыы Васильевтар ааттарынан ([[1981]]), РСФСР Судаарыстыбаннай бириэмийэлэрин лауреаттара ([[1996]]).
* [[1973]] — [[Халбаакы]]га [[Николаева Альбина Михайловна|Альбина Николаева]] — саха тылын ойуулуур-дьүһүннүүр тылларын чинчийэр учуонай, филология билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1900]] — [[Фридрих Ницше]] — [[Германия|ньиэмэс]] [[философия|бөлүһүөгэ]], иррационализмы уонна волюнтаризмы тутуһааччы, бэйиэт.
* [[1921]] — [[Короленко Владимир Галактионович|Владимир Короленко]] — нуучча суруйааччыта, [[Амма улууһа|Аммаҕа]] көскө ыытыллыбыт, онно оскуола тэрийэн оҕолору үөрэппит уонна саха олоҕор сыһыаннаах хас да кэпсээн суруйбут киһи.
* [[1930]] — [[Алексеев Иннокентий Егорович|Кеша Алексеев]] — Гражданскай сэрии дьоруойа. [[1922]] сыллаахха Чурапчы, Амма, Никольскай, Төхтүр, Покровскай сэриилэригэр аатыран, Кыһыл Знамя уордьанынан наҕараадаламмыта.
* [[1938]] — [[Донской Семен Николаевич (иккис)|Семен Донской (иккис)]] — саха судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэлэ, доруобуйа харыстабылын бастакы наркома, сахалыы бастакы учебниктар ааптардара.
* [[1944]] — [[Муса Джалиль]] — [[Татаардар|татаар]] бэйиэтэ, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа.
* [[2012]] — [[Нил Армстронг]] — [[Ый]] ньууругар бастакынан үктэммит астронавт.


{{ыйдар}}

[[Категория:Атырдьах ыйын 25]]