Аксиома
Аксио́ма (был.-гириэк. ἀξίωμα — этии, тус санаа), биитэр постула́т — ханнык эрэ түөрүйэ олоҕо, дакаастаммакка эрэ олоҕурар санаата.
Аксиоманы ылыныы маннык санааҕа тирэнэр: ханнык баҕарар дакаастааһын ханнык эрэ бигэ санааларга, этиилэргэ олоҕуруохтаах, ол сатаммат буоллаҕына дакаастабыл түмүгэ суох бара туруон сөп. Бастаан биири дакаастыыбын, онтон ол дакаастааһыммар туохха олоҕурарбын дакаастыыбын, онтон ол олоҕуруубун дакаастыыбын... итинник бара туруон сөп. Онон хаһан эрэ тохтоон, тугу эрэ кырдьык курдук дакаастабыла суох ылыныахха наада. Оннук ылыныллыбыт этиилэри, санаалары, аксиома дииллэр[1]
Евклид аксиомалара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Эклид диэн Александрияҕа биһиги үйэбит 300 сыл иннинэ Александрияҕа олоро сылдьыбыт математик. Кини маннык аксиомалары таһаарбыта:
- Иики сыыппара уонна үһүс сыыпаралар биир буоллахтарына ол сыыппаралар биирдэр.
- А уонна В биир буоллахтарына, уонна С уонна D биир буоллахтарына, А+С уонна В+D тэҥ буолаллар.
- А уонна В биир буоллахтарына, уонна С уонна D биир буоллахтарына А-С уонна В-D тэҥ буолаллар.
- Икки фигура иккиэн биир сири ылар буоллахтарына, иккиэн фигуралар тэҥ буолаллар.
- Ханнык эмит сыыппараны 1тэн улахан сыыппаранан төҥүттэххэ ол сыыппараттан кыра буолар.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Клайн Морис, «Математика. Утрата определённости.» — М.: Мир, 1984.