Аквинотааҕы Томас

**Аквинотааҕы Томас**
Аквинотааҕы Томас
	;
Төрөөбүтэ	1225; Роккасекка, Сицилия хоруоллуга
Өлбүтэ	1274, кулун тутар 7; Фоссанова, Папа илэ

Аквинотааҕы Томас (лат. Thomas Aquinas, ит. Tommaso d'Aquino) диэн Италия философа уонна таҥара үөрэхтээҕэ, Доминикан уордьанын быраата уонна аҕабыта, схоластика оскуолатын биир чулуу билимдьитэ. Католиктар кинини ытык киһинэн билинэллэр. Сыаркап үөрэтээччитэ (Doctor Ecclesiae). Doctor Angelicus, Doctor Communis, Doctor Universalis, Doctor Humanitatis диэн дьоһун ааттардаах. Аквинотааҕы Томас айылҕа теологиятын көхтөөх тарҕатааччыта. Томизм диэн толкуй оскуолатын төрүттээччитэ. Кини санаатынан Таҥара айылҕа сылтаҕын уонна итэҕэл сырдатааччыта буолар. Томас философ уонна таҥара үөрэхтээҕэ быһыытынан биир улуу өҥөтө Аристотель философиятын христианизм тосхоллорун кытта холбооһуна буолар.

Үлэлэрэ

Аквинотааҕы Томас үлэлэрин төрүкү алта категорияҕа үллэрэллэр:

Кини үөрэтиитин кытта быһа ситимнээх үлэлэр
- Сэттэ мөккүөрдээх ыйытык (quaestiones disputatae):
  - Кырдьык
  - Эттэммит Өс холбоһуга
  - Кут
  - Куттаах харамайдар
  - Үтүөлэр
  - Таҥара күүһэ
  - Куһаҕан
- Уон икки араас мөккүөр (disputatio de quolibet)
Философия комментарийдара
- Аристотельга уон биир комментарий
- Боэтиус үлэлэригэр икки аан тыл
- Проклус үлэлэригэр икки аан тыл
Кыракый трактаттар уонна мөккүөрдэр
- Биэс полемика үлэтэ
- Биэс мындыр хоруй (responsa)
- Таҥара үөрэҕэ, философия, политика субъектарын туһунан уон биэс сурук
- Дьыл түөрт уон тоҕус өрөбүлүн ытык суруктарыгар уонна евангелиеларыгар анаан тоҕус уон тоҕус хомилия
- Сыаркап аҕалара евангелиелары тойоннооһуннарын хомуура (Catena aurea)
Сүрүн үлэлэрэ (Summa Theologiae, Summa contra Gentiles, Scriptum super Sententiis)
Дьуоп, Псалмнар, Ыһаайа, Соломон ырыата, Дьэрэмиэй битиктэригэр, Иоанн уонна Маппыай евангелиеларыгар, Паулус суруктарыгар биибилийэ комментарийдара
- Ытык битиктэргэ тоҕус быһаарыы
Литургия үлэлэрэ