Тринитротолуол

Тринитротолуол (атын ааттара: тротил, тол, ТНТ, 2,4,6-тринитрометилбензол) - саамай киэҥник туттуллар бризантнай үнтү тэбэр вещество. Саһархай кристаал көрүҥнээх, ууллар температурата 80,35 °C (оргуйар уугаа ууллар). Промышленоска туттуллар көрүҥнэргэ - гранулалаах, уулларыллан баран кутуллубут эбэтэр пресстаммыт.

Атын үнтү тэбэр эттиктэргэ холоотоххо, тротил ордуктардаах: уулларан баран ханнык баҕар халыыпка кутуохха син, эстибэккэ умайар, өр харайыытыттан буорту буолбат. Детонатора суох эстибэт.

Тротилы 1863 сыллаахха Юлиус Вильбрандт диэн ниэмэс фиизига арыйбыта.

Оҥоһуллуута

Оҥоһуллуутугар хас да кэрдиис баар:

Бастакы кэрдииһэ: толуолу нитруйдуллар, азотнай уонна сернай кислотааларынан. Сернай кислота ууну оморор.

2C₆H₅CH₃ + 3HNO₃ → C₆H₄CH₃NO₂ + C₆H₃CH₃(NO₂)₂ +3H₂O

Иккис кэрдииһэ: Онтон моно- уонна динитротолуол эмиэ нитруйданар, азотнай кислота уонна олеум булкааһыгар. Олеум ууну оморор:

C₆H₄CH₃NO₂ + C₆H₃CH₃(NO₂)₂ + 3HNO₃ → C₆H₂CH₃(NO₂)₃ +3H₂O

Уонна бүтэһигэр, хаалбыт кислотаалары натрий гидрокарбонаатынан (аска туттуллар суода) суох гыналлар:

NaHCO₃+HNO₃ → NaNO₃ + H₂O + CO₂↑

2NaHCO₃+H₂SO₄ → Na₂SO₄ + H₂O + CO₂↑

Свойствалара

• Чиҥэ: 1654 кг/м³
• Ууллар температурата 80,35 °C
• Оргуйар температурата 295 °C

• Эстэр итиитэ 4,23 МДж/кг
• Детонациятын түргэнэ — 6700–7000 м/с (плотность: 1,6 г/см³).
• Бризантноһа Гесс боруобалааһынан — 16 мм
• Бризантноһа Каста боруобалааһынан — 3,9 мм
• Фугасноһа 285 мл