Бу сирэй Тохсунньу 9 куодун көр

'''Тохсунньу 9''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 9-с күнэ. Сыл бүтүө 356 күн ([[ордук хонуктаах сыл]]га 357 күн) баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Индия}} — Дойду таһыгар олорор индиецтэр күннэрэ
* {{Флагификация|Панаама}} — Өлбүттэри кэриэстир күн ({{lang-es|Día de los Mártires}}), 1964 сыллаахха АХШ сэриилэрин утары буолбут устудьуоннар долгуйууларын кэмигэр полиция демонстрааннары ытыалаабыта. 
* {{Флагификация|Серб Өрөспүүбүлүкэтэ}} — Өрөспүүбүлүкэ күнэ. 1992 сыллаахха [[Босния уонна Герцеговина]] сербтэрин конституционнай ассамблеята сербтэр олорор сирдэрин туспа өрөспүүбүлүкэ оҥорор туһунан декларация ылыммыт күнүн бэлиэтииллэр. Бу бырааһынньыгы Босния уонна Герцеговина суута 2015 сыллаахха Конституцияҕа сөп түбэспэт диэн билиммитэ, ол эрээри автономиялаах өрөспүүбүлүкэ син биир киэҥник бэлиэтиир.

== Түбэлтэлэр ==
* [[1127]] — [[Чжурчженнэр]] Хотугу [[Кытай]]га баар ол саҕанааҕы аан дойду саамай улахан куоратын Бяньцзини (Кайфэн) сэриилээн ылбыттар уонна талаабыттар. [[Хотугу Сун]] судаарыстыбата суох буолбут, бүтэһик императоры чжурчженнэр бэйэлэрин дойдуларыгар хоту көскө ыыппыттар.
* [[1634]] — [[Өлүөнэ остуруогун 1634 сыллаахха сахалар төгүрүйүүлэрэ|Сахалар Өлүөнэ остуруогун төгүрүйбүттэр]], [[олунньу 28]] күнүгэр дылы оннук олорон баран бороҕоннор уонна хаҥаластар тыл тылларыгар киирсибэккэ баран хаалбыттар.
* [[1792]] — [[Арассыыйа импиэрийэтэ|Арассыыйа]] уонна [[Осмаан Импиэрийэтэ|Осмаан]] импиэрийэлэрин ыккардыгар [[Яссытааҕы эйэ сөбүлэҥэ]]р илии баттаммыт.
* [[1799]] — [[Улуу Британия]]ҕа аан дойдуга бастакынан дохуот кээмэйиттэн ааҕыллар нолуок (''подоходнай'') киллэриллибит.
* [[1906]] — [[Арассыыйа]]ҕа ''1905-1907 сыллааҕы өрөбөлүүссүйэ'' буола турдаҕына [[Күлүмнүүр|Василий Никифоров - Күлүмнүүр]] тэрийбит [[Сахалар сойуустара|Сахалар сойуустарын]] чилиэннэрэ икки сүүстэн тахса буолан [[Дьокуускай]] Думатыгар кэлэн, заседание буола турдаҕына дьиэҕэ киирэн дьокутааттары үлэлээн бүтэллэригэр модьуйбуттар. Кинилэр сүрүн этиилэрэ – Саха омуга Сахатын сирин бас билиэхтээх уонна бэйэтин салайыныахтаах диэни туруорсуу. Дьокутааттар “саҥа састаап талыллыар диэри үлэбитин тохтотобут” диэн үлэлэрин тохтоторго күһэллибиттэр. Губернатор [[Булатов Виктор Николаевич|Виктор Булатов]] өлөрдүү уолуйан [[Санкт-Петербург|Петербурга]] “инородецтар бас баттах баран эрэллэр, суһаллык 200 киһилээх уонна пулеметтаах этэрээти ыыта охсуҥ” диэн дакылааттаабыт. Сотору кэминэн [[Сахалар сойуустара|Сахалар сойуустарын]] Киин Кэмитиэтин чилиэннэрэ кистэлэҥинэн хаайыллыбыттара, онтон бэйэни салайыныы туһугар хамсааһын [[1917]] сыллаахха дылы уостубута.
* [[1919]] — [[Гражданскай сэрии]]гэ [[Арассыыйа]] соҕуруу өттүгэр сэриилэһэр үрүҥнэр Добровольческай аармыйаларын «хара барон» [[Врангель Петр Николаевич|Петр Врангель]] баһылаабыт.
* [[1930]] — Саха сирин улуустара билиҥҥи кыраныыссаларынан тэриллибиттэр. Онон сорох [[Улуус|улуустар]] төрүттэммит күннэрин-дьылларын мантан ааҕаллар. Ол курдук [[Бүлүү улууһа|Бүлүү]], [[Ньурба улууһа|Мэҥэдьэк]], [[Өлүөхүмэ улууһа|Өлүөхүмэ]], [[Сунтаар улууһа|Сунтаар]] уонна [[Уус-Алдан улууһа|Уус-Алдан]] оройуоннара тэриллибиттэр.
* [[1958 сыл|1958]] — ССРС совмина [[Новосибирскайдааҕы судаарыстыбаннай университет]]ы арыйар туһунан уураах таһаарбыт.
* [[1992]] — Астрономнар устуоруйаҕа бастакынан [[Күн]]тэн атын сулус таһыгар планеталары булбуттар.
* [[1996 сыл|1996]] — Бастакы Чэчиэн сэриитин кэмигэр чэчиэн боевиктара аттынааҕы [[Дагестаан|Дагестан өрөспүүбүлүкэтин]] куоратыгар [[Кизляр]]га саба түспүттэр, балыыһаҕа тыһыынчанан киһини толук ылбыттар.
* [[2007]] — [[Сан-Франциско]]ҕа Macworld презентациятыгар [[Apple]] хампаанньа генеральнай дириэктэрэ [[Стив Джобс]] бастакы [[iPhone]]-у көрдөрбүт.
* [[2023]] — Икки киһи [[Дьокуускай]]га хаһаах [[Дежнев Семен|Сэмэн Дежнев]] мэҥэтин муннун эрбээн кэбиспиттэр, 870 тыһ. солк. хоромньуну аҕалбыттар<ref>[https://sakhaday.ru/news/v-yaknete-vozmutilis-susmme-ushcherba-za-nos-pamyatnika-dezhnevu-v-yakutske В якнете возмутились сумме ущерба за нос памятника Дежневу в Якутске  Подробности: https://sakhaday.ru/news/v-yaknete-vozmutilis-susmme-ushcherba-za-nos-pamyatnika-dezhnevu-v-yakutske?from=copy]</ref>. Буруйдаахтар тутуллан сууттаммыттар уонна 250 уонна 150 чаас күһэлэҥ үлэҕэ ууруллубуттар.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1908]] — [[Симона де Бовуар]] — [[Франция]] суруйааччыта, бөлүһүөгэ, [[феминизм]] идеологиятын төрүттээччитэ.
* [[1909]] — [[Шафер Юрий Георгиевич|Юрий Шафер]] — [[Дьокуускай]]дааҕы Космофизическэй чинчийии уонна аэрономия институтун төрүттээбит физика-математика билимин дуоктара, ССРС билимҥэ уонна техникаҕа Государственнай бириэмийэтин лауреата, Аҕа дойду Улуу сэриитин кытыылааҕа.
* [[1939]] — [[Романов Иван Григорьевич|Иван Романов]] — Саха сирин устуоруйатын чинчийбит учуонай, устуоруйа билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1944]] — [[Жадейкин Максим Степанович|Максим Жадейкин]] — [[Алдан улууһа|Алдан оройуонун]] военкоматыттан ыҥырыллыбыт [[Аҕа дойду Улуу сэриитэ|Аҕа дойду Улуу сэриитин]] кыттыылааҕа, [[Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа]] (1944).


{{ыйдар}}

[[Категория:Тохсунньу 9]]