Бу сирэй Тохсунньу 22 куодун көр

'''Тохсунньу 22''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 22-с күнэ. Сыл бүтүө 343 күн ([[ордук хонуктаах сыл]]га 344 күн) баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Польша}} — Эһэ күнэ (Dzień Dziadka). Эһэ күнэ диэн ааттаах эрээри, эһэлэри, эбэлэри барыларын эҕэрдэлииллэр. Бу күн поляктар оҕолоругар эһэлэрин-эбэлэрин, кинилэр туох өҥөлөөхтөрүн туһунан кэпсииллэр.
* {{Флагификация|Украина}} — Бииргэ буолуу күнэ (День соборності України). 1919 сыллаахха Украина уонна Арҕаа Украина биир судаарыстыба буолбуттар.

== Түбэлтэлэр ==
* [[1506]] — 150 киһилээх [[Швейцария]] гвардеецтэрин бастакы этэрээтэ [[Ватикан|Ватикаҥҥа]] кэлбит. Бу күн Ватиканы билигин даҕаны харабыллыыр ''Швейцария гвардиятын'' тэриллиитин күнүнэн ааҕыллар.
* [[1517]] — Ридания аттыгар кыргыһыыга [[Селим I]] баһылыктаах [[Осмаан Импиэрийэтэ|Осмаан импиэрийэтэ]] [[Мамлюктар султанааттара|Мамлюктар султанааттарын]] кыайан билиҥҥи [[Эгиипэт]] сирин ылбыт.
* [[1724]] — [[Бүөтүр I]] Арассыыйа импиэрийэтин тэрилтэлэрин сулууспалаахтара сокуону булгуччу билиэхтээхтэрин уонна билбэтинэн саптыбаттарын туһунан ыйаах таһаарбыт.
* [[1863]] — [[Польша]]ҕа, [[Литва]]ҕа уонна [[Беларусь]]ка [[Арассыыйа]] былааһын утары ''Тохсунньутааҕы өрө туруу'' саҕаламмыт. Бу өрө туруу хам баттаммытын кэннэ элбэх киһи көскө ыытыллыбыта, ол иһигэр Саха сиригэр.
* [[1905]] (урукку истиилинэн тохсунньу 9 күнүгэр) — [[Санкт-Петербург]]а «Хааннаах баскыһыанньа» буолбут. Ыраахтааҕы уораҕайыгар петиция туттара хаамсан испит оробуочайдары саанан ытыалаан ыспыттар. Мантан сылтаан [[Арассыыйа]]ҕа бастакы өрөбөлүүссүйэ саҕаламмыта.
* [[1906]] — Ыраахтааҕы сэриилэрэ [[Чита |Чита Өрөспүүбүлүкэтин]] хам баттаабыттар.
* [[1917]] — АХШ бэрэсидьиэнэ (ол саҕана нейтралитеты тутан олорбута) [[Вудро Вильсон]] Европаҕа «кыайыыта суох эйэлэһиигэ» ыҥырбыт.
* [[1919 сыл|1919]] — Злука Актата баттанан, Украина Народнай Өрөспүүбүлүкэтэ Уонна Арҕаа Украина Народнай Өрөспүүбүлүкэтэ холбоммуттар.
* [[1941 сыл|1941]] — [[Аан дойду иккис сэриитэ]]: Британия уонна [[Британия Наассыйаларын Холбоһуга|Британия Наассыйаларын Холбоһугун]] сэриилэрэ [[Ливия]] Тобрук куоратын Италия сэриилэриттэн былдьаабыттар. 
* [[1943 сыл|1943]] — [[Аан дойду иккис сэриитэ]]: [[Австралия]] уонна [[АХШ]] сэриилэрэ дьоппуон аармыйатын уонна флотун Буна-Гона (Папуа Саҥа Гвинея) аттынааҕы кыргыһыыга кыайбыттар.
* [[1944 сыл|1944]] — [[Аан дойду иккис сэриитэ]]: Союзниктар «Шингл» эпэрээһийэни саҕалаабыттар — Анцио уонна Неттуно (Италия) куораттарга саба түспүттэр.
* [[1957 сыл|1957]] — [[Израиль]] [[Синаай]] тумул арыыттан тахсыбыт.
* [[1960]] — Билиҥҥи [[Мирнэй улууһа|Мирнэй улууһун]] хоту өттүгэр Сохсолоох үрэҕэр «Айхал» диэн ааттаммыт [[Кимберлиит туруупката|кимберлиит туруупката]] булуллубут. Кэлин манна [[Айхал]] бөһүөлэгэ тутуллубута.
* [[1963]] — Хас эмэ үйэ тухары өстөспүт [[Франция]] уонна [[Германия]] ''Елисейдээҕи бииргэ үлэлээһин туһунан'' дуогабар түһэрсибиттэр. Дуогабарга Франция бэрэсидьиэнэ [[Шарль де Голль]] уонна [[Арҕаа Германия]] канцлера [[Конрад Аденауэр]] илиилэрин баттаабыттар.
* [[1973]] — [[АХШ]] Үрдүкү Суута дойдуга [[аборт]]у көҥүллээбит.
* [[1984 сыл|1984]] — графическай алтыһааннаах (интерфейстээх) уонна "кутуйахтаах" аан дойдуга бастакы киэҥ эйгэҕэ тахсыбыт Apple Macintosh көмпүүтэр эрэкилээмэтэ тэлэбиисэргэ тахсыбыт.
* [[2006]] — [[Боливия]] бэрэсидьиэнинэн [[Эво Моралес]] буолбут. Кини [[Соҕуруу Америка]]ҕа бастакы олохтоох индеец бэрэсидьиэн.
* [[2023]] — Иккис Кыһыҥҥы "Азия оҕолоро" спорт оонньууларын уотун "Өлүөнэ турууктара" пааркаҕа умаппыттар, уоту Дьокуускайга атынан аҕалбыттар уонна -46 кыраадыска куорат уулуссаларынан уот эстафетатын тэрийбиттэр. Бу кэнниттэн уот Кузбасска, оонньуулар буолуохтаах сирдэригэр ыытыллыбыт<ref>[https://rg.ru/2023/01/22/reg-dfo/v-iakutii-v-50-gradusnyj-moroz-zazhgli-ogon-igr-deti-azii.html В Якутии в 50-градусный мороз зажгли огонь Игр "Дети Азии"]</ref>.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1440]] — [[Иван III]] — [[Москуба]] Улуу кинээһэ. Кини кэмигэр Русь [[Алтан Ордуу]] былааһыттан букатыннаахтык тахсыбыта.
* [[1561]] — [[Бэкон Фрэнсис|Фрэнсис Бэкон]] — [[Англия]] судаарыстыбаннай диэйэтэлэ, [[бөлөһүөк]], [[Билим үөрэтиитэ|билим миэтэдин]] олохтообут киһи.
* [[1788]] — [[Дьордь Гордон Байрон]] — [[Холбоhуктаах Хоруоллук|Британия]] бэйиэтэ уонна [[Романтицизм]] бэлиэ фигурата, [[Эуропа]] биир улуу бэйиэтэ. Соҕотох кыыһа [[Ада Лавлейс]] аан дойду бастакы программиһынан билиниллэр.
* [[1898]] — [[Эйзенштейн Сергей Михайлович|Сергей Эйзенштейн]] — сэбиэскэй тыйаатыр уонна киинэ режиссера, худуоһунньук, сценарист, ускуустубаны чинчийээччи, педагог. [[РСФСР]] ускуустубатын үтүөлээх үлэһитэ (1935 сыл).
* [[1907]] — [[Кедрин Дмитрий Борисович|Дмитрий Кедрин]] — нуучча сэбиэскэй бэйиэтэ, тылбаасчыт. Сүрүн идэтинэн — суруналыыс.
* [[1908]] — [[Лев Ландау]] — сэбиэскэй физик, академик, [[Нобель бириэмийэтэ|Нобель бириэмийэтин]] лауреата (1962).
* [[1959]] — [[Шамаева Лидия Петровна|Лидия Шамаева]] — "[[Айыы кыһата (оскуола)|Айыы кыһата]]" оскуола төрүттэһээччитэ уонна бастакы, билиҥҥи дириэктэрэ, Арассыыйа үтүөлээх учуутала, хас да оҕо ааҕар кинигэтин кыттыгас ааптара.
* [[1972]] — [[Николаев Айсен Сергеевич|Айсен Николаев]] — 2018 сыллаахтан [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] [[Ил Дархан|Ил Дархана]], 2012-2018 сылларга [[Дьокуускай]] куоратын баһылыга, 1995-2004 сылларга [[Алмазэргиэнбанк|АлмаасЭргиэнБаан]] дьаһалтатын бэрэстээтэлэ.
* [[1978]] — [[Нестерова Елена Васильевна|Елена Нестерова]] — [[Эбээн тыла|эбээн тылын]] чинчийээччи учуонай, филология билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[2008]] — [[Хит Леджер]] — [[Австралия]] артыыһа уонна клипмейкерэ. Өлбүтүн кэннэ 2009 сыллаахха [[Оскар]] бириэмийэтин киниэхэ анаабыттара.
* [[2013]] — [[Тимофеев Михаил Елисеевич|Михаил Тимофеев]] (15.03.1932 төр.) — [[Саха норуодунай бэйиэттэрин тиһигэ|саха норуодунай бэйиэтэ]], тылбаасчыт, [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин өрөгөйүн ырыата|Саха Өрөспүүбүлүкэтин өрөгөйүн ырыатын]] ааптардарыттан биирдэстэрэ.

{{ыйдар}}

[[Категория:Тохсунньу 22]]